Zdjęcie: Adam Opioła, Procambarus fallax f. virginalis - samica w ubarwieniu zielonkawym inkubująca jaja, CC BY-SA 4.0.
Nazwa gatunkowa: Procambarus fallax. Bardziej precyzyjna nazwa gatunkowa to Procambarus fallax f. virginalis, która wskazuje na to, że raki te są wyłącznie samicami.
Nazwa polska / nazwa handlowa / nazwy odmian barwnych: rak marmurkowy.
Występowanie geograficzne: pierwotnie przodek raka marmurkowego zamieszkiwał Amerykę Północną - północne USA i południową Kanadę. Obecna forma raka marmurkowego jest prawdopodobnie bardzo odporną hybrydą akwariową, do której doszło w niewoli około 1995 roku w Niemczech przy udziale dwóch blisko spokrewnionych gatunków lub podgatunków raków z rodzaju Procambarus. Obecnie rak marmurkowy to gatunek inwazyjny w wielu miejscach świata (Japonia, Izrael, Madagaskar) a zwłaszcza w Europie. W Polsce gatunek jest już bardzo pospolity.
Zobacz także:
Artykuł o rakach żyjących w Polsce (kliknij aby przejść)
Wygląd: ubarwienie w formie kamuflażu o marmurkowatym wzorze, tło dla marmurowego wzoru jest beżowe, brazowe lub zielonkawe. Czasem występują osobniki, które opalizują na niebiesko lub są niebieskie a wzór marmurkowaty jest słabiej zaznaczony - najczęściej ma to miejsce w wodach o niskim pH.
Rozmiar: zwykle do 10 cm, w idealnych warunkach środowiskowych maksymalnie do 13 cm.
Długość życia: kilka lat.
Typ środowiska: bez znaczenia, raki te posiadają bardzo duże zdolności przystosowawcze. Spotkać je można w strumieniach, rzekach, sadzawkach, stawach, jeziorach, zbiornikach zaporowych, bagnach, rowach nawadniających.
Wymagane parametry wody: bez znaczenia, toleruje wodę wolna o szeroki zakresie pH i twardościach.
Temperatura: optymalna w okresie letnim 18-26°C. Aktywny także w niższych temperaturach zwłaszcza wiosną i jesienią.
Zalecany minimalny litraż: raki te nie są trzymane w akwariach - patrz "Uwagi".
Zachowanie: brak danych.
Dieta: wszystkożerne - zjadają roślinność wodną, glony i makroglony, z pokarmów mięsnych: larwy wodne, małe organizmy wodne jak małżoraczki, chruściki, mięczaki oraz padlinę - np. ryby. Żywią się również gnijącymi szczątkami z detrytusu.
Dymorfizm płciowy: nie istnieje, populację tworzą wyłącznie samice.
Rozmnażanie: poprzez partenogenezę - dzieworództwo. Populację tworzą samice, które rozmnażają się bez udziału samców i ich zapłodnienia (plemników) wydając na świat potomstwo. Jaja są trzymane przez samicę pod odwłokiem aż do wyklucia młodych (inkubacja trwa 23-30 dni w temperaturze 25°C). Podczas inkubacji rak spędza czas w ukryciu i jest mało aktywny. Młode po wykluciu mają około 3 mm i początkowo trzymają się matki aby po około 10 dniach się odłączyć i usamodzielnić. Raki są gotowe do rozrodu już po czterech miesiącach życia. Okres rozrodczy w sprzyjających warunkach środowiskowych może trwać nieprzerwanie przez cały rok. W Polsce rak marmurkowy może wyprowadzić kilka miotów, Młoda samica składa w jednym miocie około 50 jaj, natomiast dorosła dobrze zbudowana jest w stanie złożyć nawet 270 jaj.
Uwaga: rak marmurkowy figuruje na liście gatunków inwazyjnych stwarzających zagrożenie dla Unii Europejskiej. Gatunek ten podlega zakazowi wprowadzania na terytorium Unii, przetrzymywania, hodowania, przywożenia i wywożenia z terenu UE, wprowadzania do obrotu (handlu, wymiany, rozdawnictwa, wykorzystywania) oraz uwalniania do środowiska.
Dr. Witold Strużyński - wybitny polski znawca raków (astakolog) użył w swojej książce bardzo celnego określenia na raka marmurkowego - "raczy Frankenstein" z uwagi na to, że jest to rak inny niż wszystkie a z pewnością jedyny, który rozmnaża się poprzez partenogenezę i za pewnie został sztucznie stworzony.
Rak marmurkowy jest zagrożeniem dla rodzimej fauny (zwłaszcza innych gatunków raków rodzimych), ponieważ bardzo szybko rośnie, szybko się rozmnaża i wygrywa konkurencję z innymi rakami, wypierając je z ich naturalnych siedlisk. W niektórych zbiornikach dochodzi do swoistej plagi raków marmurkowych, które wręcz wyniszczają inne zwierzęta i rośliny (konsumują).
Rak marmurkowy dodatkowo jest nosicielem dżumy raczej - choroby, na którą nie są odporne gatunki rodzime. Zetknięcie się raka marmurkowego z innymi rakami w środowisku naturalnym może doprowadzić do biologicznego uśmiercenia innych gatunków raków.
Tekst: Tommy Aquario