Zdjęcie: Marek Oleksy, glina wysuszona.
Istnieją różne przykłady użycia gliny w akwariach ale należy zaznaczyć, że aby czynność ta była bezpieczna dla życia i zdrowia zwierząt akwariowych zastosowanie gliny powinno się odbywać pod pewnymi warunkami...
Ozdoby gliniane...
Często nie mamy świadomości, że różne gliniane dekoracje znajdują się w naszych akwariach i w zasadzie nie mają one większego wpływu na wodę w akwariach. Są to różnego typu doniczki, dzbany, amfory, rurki gliniane czy nawet dziurkowane cegły czy pustaki (te akurat spotyka się w akwariach hodowlanych). Wypalona glina ma strukturę twardą, zwartą i zamkniętą. Może nasiąkać wodą ale mikro i makroelementy zawarte w masie wypalonej gliny są zespolone na stałe z tą masą i z reguły nie mają negatywnego wpływu na wodę akwariową.
A glina w podłożu?
Jednakże glinę można jeszcze używać jako dodatek użyźniający do podłoża. Jest ona szczególnie wskazana dla roślin, które czerpią duże ilości żelaza poprzez korzenie. Ponadto jest również zalecana dla roślin, które w naturze spotyka się w gliniastym podłożu - jest to np. krynia i aponogeton ale równie dobrze rosną w gliniastych podłożach zwartki, żabienice, lotosy i wiele innych gatunków.
Jaka glina do akwariów?
Glina występuje w kilku kolorach. Mamy glinę rudą, brązową, czerwoną, szarą a niekiedy nawet szarobiałą. Uważa się, że za ciemny kolor gliny odpowiadają związki żelaza. Zatem glina ruda i czerwona będzie mieć tych związków najwięcej, brązowa nieco mniej, a szara - najmniej. Glina ma w zasadzie trzy główne formy. Może występować w postaci twardej - wypalonej, w postaci plastycznej masy, oraz wysuszonej. Glina wypalona i nawet pokruszona na mączkę nie będzie zbytnio wartościowym podłożem. W takiej glinie jak już wcześniej wspomniano związki odżywcze dla roślin są zablokowane w wypalonej strukturze. Zatem ten typ należy odrzucić.
Zdjęcie: Marek Oleksy, glina plastyczna.
Również plastyczna masa nie jest odpowiednia do użytku akwariowego. W zasadzie masa ta nie jest przepuszczalna. Dodatkowo plastyczna glina zachowuje się jak typowe podłoże aktywne, absorbując głównie żelazo, molibden i mangan z wody po czym w pewnym momencie może z powrotem duże ilości tych pierwiastków wyrzucić do wody. Tą właściwość wykorzystuje się właśnie w sztucznych substratach - tzw. podłożach aktywnych, w których glina jest jednym ze składników. Dodatkowy problem stanowi to, że plastyczna glina absorbuje te pierwiastki głównie na swojej zewnętrznej powłoce a nie całą swoją masą. Pamiętajmy, że woda ma utrudnione przenikanie do środka takiej plastycznej masy. W zasadzie użycie plastycznego kawałka gliny byłoby jedynie właściwe tylko wtedy, gdyby układać je płatami nie grubszymi niż ok. 0,5 cm na gołej szybie dna akwarium i tylko pod strefami gdzie rosną rośliny. Całość powinna być przysypana wówczas grubą warstwą podłoża. Grubsze warstwy plastycznej gliny mogą narobić więcej szkód w składzie wody niż wynikające z jej zastosowania korzyści.
Najlepszą formą gliny do użytku w podłożach akwarystycznych jest mączka, lub drobny grys gliniasty (tzw. okruchy), które przygotowuje się z wysuszonej ale nie wypalonej gliny. Taką glinę wystarczy wysuszyć dobrze na słońcu lub w piekarniku w temperaturze ok. 50C. Po wysuszeniu glina ta powinna być na tyle sucha aby mogła się dać łamać i kruszyć w palcach. Można z niej również zrobić mączkę. Po dodaniu wody do takiej mączki powinien powstać szlam.
Zdjęcie: Marek Oleksy, sucha mączka z gliny w kontakcie z wodą przypomina szlam.
Taką suchą mączkę można przemieszać z ziemią ogrodową i wówczas mamy dobre podłoże gliniaste, które stosuje się pod żwirem. Taką mączkę można również wysypać na gołe szkło dna akwarium i utworzyć warstwę np. 0,5-1 cm. Grubsza warstwa (ponad 1 cm) mączki glinianej lub wysuszonych okruchów powinna być przemieszana już ze żwirem (dla usztywnienia całej struktury) i dopiero na taką warstwę można wyłożyć izolacyjna warstwę żwiru.
Skąd pozyskać glinę?
Można pozyskać ją z natury, z miejsc ekologicznych, oddalonych od pól uprawnych (możliwość skażenia nawozami). Również można pozykać ją z miejsca gdzie odbywa się rękodzielnicza produkcja naczyć glinianych (manufaktury). Nie nadaje się glina modelarska, termoutwardzalna i inna poddana obróbce, procesom oczyszczania i wzbogacania w różne "uszlachetniacze:, które powodują, że jest ona dłużej plastyczna i lepsza w obróbce rzeźbiarskiej i modelarskiej. Produkt powinien mieć naturalną formę.
W jakich akwariach stosować glinę?
Oczywiście w takich, w których zależy nam na dobrej kondycji roślin lubiących podłoża gliniaste. Mowa tu o roślinach, które głównie czerpią składniki odżywcze poprzez system korzeniowy. Glina bardzo długo jest źródłem substancji odżywczych dla roślin (nawet 5-6 lat), znacznie dłużej niż ziemia ogrodowa (zwykle ok. 3 lata). Jednak należy pamiętać, że glina zawiera nieco inny zestaw pierwiastków niż typowy czarnoziem, ponieważ zawiera ona więcej mikroelementów (ziemia ogrodowa ma więcej makroelementów). Zatem ziemia i glina mogą się dobrze uzupełniać i stanowić dobre podłoże pod żwir dla roślin.
Jakie są zasady bezpieczeństwa przy użyciu gliny w podłożu akwariowym?
Ważne jest aby glina była dobrze odizolowana przez warstwę podłoża od słupa wody. Badania Diany Walstad wykazały, że glina jest bardziej niebezpieczna w akwariach z kwaśną wodą, gdzie pH jest niższe niż 7. Spore dawki uwalnianego żelaza są znacznie bardziej toksyczne w środowisku kwaśnym niż w zasadowym. Jednak paradoksem jest tutaj to, że mikroelementy uwalniane przez glinę są lepiej przyswajane przez rośliny w środowisku kwaśnym. Mimo to, glina może być wykorzystana zarówno w wodzie kwaśnej jak i zasadowej.
Zobacz także: