Zdjęcie: James St. John, Anableps anableps, Attribution 2.0 Generic (CC BY 2.0).
Nazwa gatunkowa: Anableps anableps.
Nazwa polska: czworook - nazwa polska pochodzi od budowy oczu tego gatunku (więcej o tym w rubryce "wygląd").
Charakterystyka: jest to bardzo nie typowa ryba, która wyglądem na pierwszy rzut oka przypomina coś pośredniego między płazem a rybą. Gatunek ten pochodzi z rodziny czworookowatych.
Występowanie geograficzne: głównie północne wybrzeże Ameryki Południowej w dolnych odcinkach rzek i w estuariach (od Kolumbii do Brazylii - aż do ujścia Amazonki). Niektóre źródła podają, że gatunek ten jest także notowany nieco wyżej na północ w Ameryce Środkowej poczynając od południowej części Meksyku.
Wygląd: płetwy są owalne i nieco przypominają kończyny (jak u traszek wodnych). Kolorystyka z reguły jest jednolita szarawa, srebrzysta lub beżowa. Wzdłuż tułowia widoczne są czasem cienkie linie, podbrzusze z reguły jest jaśniejsze. Oczy są duże i wyłupiaste o złożonej i ciekawej budowie. Gałka oczna dzieli się na dwie części (podwodną i nawodną), dzięki czemu ryba potrafi widzieć jednocześnie pod wodą jak i nad wodą. Jest to ewolucyjne rozwinięcie strategii polegającej na wczesnym wykryciu drapieżników (zwłaszcza ptaków) polujących z powietrza. Dla laika rozmieszczenie gałek ocznych wygląda jak typowy zez.
Zdjęcie: H.Zell, Anableps anableps, GNU Free Documentation License.
Rozmiar: w naturze maksymalnie do 30 cm, w dużych akwariach nie przekracza 16 cm.
Długość życia: brak danych.
Typ środowiska: dolne odcinki rzek, często zamulone o błotnistym podłożu. Gatunek jest spotykany także w estuariach, np. wśród namorzynowców. W okresie suszy lub niskiego stanu wód w rzece ryby te potrafią przeżyć w błotnistej sadzawce, zagrzebane w mule - mogą wówczas przeskakiwać do innych kałuż szukając miejsc o większej objętości wody.
Wymagane parametry wody: pH 7,0-8,0, preferuje wodę średnio-twardą lub twardą. W estuariach żyje w niewielkim zasoleniu. Zaleca się dodanie 2-6 g soli morskiej na litr wody (zasolenie 2-6‰).
Temperatura: tolerowana 24-28°C.
Zalecany minimalny litraż: 240 l., minimalna długość zbiornika 120 cm (zaleca się jednak min. 140 cm). Akwarium nie musi być wysokie - wystarczy nawet 25 cm, gdyż ryby te w naturze żyją na płyciznach i trzymają się głównie powierzchni wody. W takim akwarium można pielęgnować kilka osobników.
Zachowanie: zwierzęta te pływają w nieco komiczny sposób (gdy patrzy się na nie od góry), ich wypukłe oczy wystaja ponad taflę wody. Ryby te są bardzo skoczne - potrafią skakać na wysokość nawet 1 metra - wymagana jest elastyczna siatka lub pokrywa akwariowa z odpowiednio zabezpieczonym oświetleniem. Wnętrze pokrywy powinno być wyścielone gąbką aby ryby podczas ewentualnego wyskoku nie zrobiły sobie krzywdy. Wyskakiwanie z akwarium najczęściej odbywa się gdy ryby zostaną spłoszone. Czworooki żyją w stadzie - zaleca się trzymanie minimum 12 szt. Lubią trzymać się w ławicy. Preferują powierzchnię wody. Nadają się głównie do zbiorników jednogatunkowych. Ich oczy mają pewną odporność na wysychanie. Zwierzeta te potrafia pobrać pokarm z powietrza a nawet z lądu.
Dieta: mięsożerne - pobierają pokarm z tafli wody (głównie żywy), można przyzwyczajać z czasem także do pokarmów mrożonych i suszonych (liofilizowanych). Chętnie spożywają małe owady (muszki owocowe, komary) oraz larwy owadów (np. wodzień) oraz małe organizmy słonowodne (lasonogi, kiełże). Karma sucha nie zawsze jest akceptowana.
Dymorfizm płciowy: samce posiadają gonopodium (narząd kopulacyjny) i są znacznie mniejsze od samic (w naturze o połowę), w akwariach różnica ta jest mniejsza - choć nadal znaczna
Rozmnażanie: zapłodnienie samicy odbywa się wewnętrznie. Jest to gatunek żyworodny. Młode rodzą się dosyć duże (o wielkości 2-3,5 cm). Rodzice nie zjadają narybku.
Uwagi: zwierzęta te z uwagi na dosyć osobliwy wygląd zostały umieszczone w sekcji "Inne zwierzęta akwariowe" zamiast w "atlasie ryb akwariowych" celowo.
Tekst: Tommy Aquario.