Wężowidła to gromada morskich zwierząt zaliczanych do szkarłupni (podobnie jak jeżowce, rozgwiazdy czy strzykwy). Żyją one na dnie słonowodnych akwenów. Nazewnictwo naukowe Ophiuroidea pochodzi z języka greckiego - słowo ophis oznacza "węża", natomiast słowo oura oznacza "ogon". Swoim wyglądem zwierzęta te przypominają nieco rozgwiazdy, aczkolwiek wężowidła mają znacznie cieńsze ramiona i jednocześnie bardziej elastyczne, dzięki czemu mogą się szybko przemieszczać.
Zdjęcie: Nico Wagner
Ich ramiona najczęściej są pokryte kolcami i nie łączą się bezpośrednio ze sobą u nasady tak jak u rozgwiazd a poprzez centralny punkt - tzw. tarczę, która ma budowę wapienną. Ponadto organizmy te mają zdolność do regeneracji utraconych ramion, jak i części tarczy. Otwór gębowy znajduje się pod spodem tarczy.
Zdjęcie: Carolin, wężowidło w trakcie regeneracji - widać, że w miejscu utraconych odnóży wyrastają trzy nowe.
U zwierząt tych nie występują jelito oraz odbyt. Wężowidła wydalają produkty przemiany materii poprzez tzw. kieszenie oddechowe. Kolorystyka wężowideł jest różnorodna. Są gatunki ubarwione na szaro, beżowo, biało, czarno, brązowo, niebiesko, zielono, czerwono czy pomarańczowo. Zwykle poszczególne gatunki są dodatkowo przyozdobione również wzorami w postaci kropek, pasków czy linii. Dodatkowo wiele gatunków posiada zdolność zmiany kolorystyki w zakresie jaśniej - ciemniej. Organizmy te żyją zwykle kilka lat, jednak istnieją sporych rozmiarów gatunki potrafiące osiągnąć wiek nawet 30 lat. Wężowidła spotykane w handlu nie przekraczają zwykle 40 cm średnicy i są z reguły pięcioramienne.
Zdjęcie: Don Loaire, iNaturalist, CC BY 4.0.
Wśród tych szkarłupni są gatunki mięsożerne (drapieżne), roślinożerne i detrytusożerne. Do obrotu akwarystycznego zwykle trafiają wężowidła żywiące się mułem i detrytusem. Gatunki drapieżne żywią się natomiast głównie planktonem i drobnymi bezkręgowcami wodnymi. Wężowidła aktywne są głównie nocą. Za dnia ciężko je zobaczyć. Gatunki akwariowe zagrzebują się w piasku lub ukrywają w szczelinach skalnych lub pod kamieniami. Natomiast już godzinę czy dwie po zgaszeniu światła przechadzają się po akwarium lub przyczepiają się do przedniej szyby, obejmując ją swoimi ramionami. W środowisku naturalnym bytują zarówno na płyciznach (od 1 m. głębokości) do typowych głębin (nawet ponad 500 m.). Niektóre gatunki żyją na rafach koralowych wśród korali. Największa różnorodność gatunkowa występuje w Pacyfiku - ponad 750 gatunków, ponad 300 gatunków odkryto w Oceanie Indyjskim i prawie 500 w Atlantyku, w Ocenie Południowym - ok. 130 gatunków, natomiast w Oceanie Arktycznym ok. 70 gatunków.
Zdjęcie: Erin McKittrick, iNaturalist, CC NC BY 4.0.
Rozród u poszczególnych gatunków może się nieco różnić. U wężowideł występuje rozdzielnopłciowość. Larwy początkowo prowadzą planktoniczny tryb życia i mogą przechodzić kilka stadiów rozwojowych. Dopiero po pewnym czasie osiadają na dno i przyjmują docelową formę.
Do akwariów często trafiają także dzikie wężowidła wraz z żywą skałą (zwykle Ophiactis spp.). Zazwyczaj mają one 1-3 cm średnicy (rozpiętość ramion) i nie są groźne dla innych zwierząt rafowych (ewentualnie dla ikry ryb czy jaj ślimaków).
Tekst: Tommy Aquario