Pokrywa akwariowa (ogólnie dostępne materiały reklamowe firmy Diversa).
Posiadanie pokrywy akwariowej ma plusy i minusy. Nie wszyscy akwaryści się na nią decydują. Warto w tym miejscu sobie powiedzieć o specyfice akwariów otwartych (bez pokrywy) i zamkniętych (z pokrywą) i szerzej sobie omówić zarówno wady jak i zalety obu rozwiązań.
Jakie są pokrywy akwariowe?
Zanim powiemy sobie więcej o pokrywach, należy tu wymienić kilka informacji o ich typach. Mamy pokrywy wykonane z aluminium (boczna opaska konstrukcyjna jest z aluminium), z tworzywa ABS (termo zgrzewalne), z różnych innych tworzyw - głównie klejone (np. ze spienionego PCV, z akrylu itp.), również proste pokrywy w postaci tafli szkła lub pleksi mocowanej na specjalnych uchwytach punktowych. Najpopularniejszą pokrywą w akwarystyce jest pokrywa z tworzywa ABS, w której zamontowane jest oświetlenie. Najczęściej stosuje się takie pokrywy w akwariach towarzyskich.
Pokrywy akwariowe - z lewej z tworzywa sztucznego, z prawej aluminiowa w okleinie drewnopodobnej.
W akwariach morskich spotyka się jeszcze tzw. korony - specjalne wysokie pokrywy, najczęściej przykryte siatką. O nich jest już tekst na naszym portalu. Link poniżej:
Artykuł o koronie akwariowej (kliknij, aby przejść)
Akwaria bez pokrywy - zalety
Zacznijmy jednak od zbiorników otwartych - wbrew pozorom posiadają one szereg różnych zalet. W zbiorniku bez pokrywy mamy nieograniczony dostęp do wnętrza akwarium, w którym można swobodnie operować rękami oraz narzędziami akwarystycznymi. Dlatego też najczęściej akwaryści roślinni użytkują zbiorniki otwarte. Zwykle nie stosuje się pokryw także w zbiornikach typowo holenderskich i aquascaperskich. W akwariach typu Ryuboku wykonuje się aranżację wystającą ponad lustro wody w postaci wypuszczonych ponad taflę konarów. W takich zbiornikach nie da się zastosować pokrywy. Tak samo jak w akwariach, w których elementem kompozycji są zwisające pnącza roślin doniczkowych tuż nad taflę wody.
Ponadto w akwariach bez pokryw jest możliwość zamontowania dowolnej belki akwariowej co również ma znaczenie w przypadku zbiorników, w których jest wymagane światło o wysokiej jakości jak np. w akwariach roślinnych HT czy w akwariach rafowych.
Zdjęcie: Roberto Hernandez, akwarium odkryte w typie roślinnym.
Ciekawostką jest również to, że w akwariach odkrytych rosną lepiej niektóre rośliny podwodne, gdyż w wodzie z otwartą taflą lepiej odbywa się wymiana gazowa.
Kolejną zaletą jest możliwość obserwacji zwierząt wodnych od góry. Można w ten sposób zajrzeć łatwo i szybko w każdy niewidoczny z przodu zbiornika zakamarek. Ma to np. znaczenie gdy chcemy kontrolować sytuację, w której ryby posiadają narybek gdzieś z tyłu z zbiornika w słabo widocznym miejscu. W akwariach otwartych łatwo jest również karmić ryby różnorakimi pokarmami, w tym mrożonkami i to w dowolnym miejscu zbiornika. Mając dostęp do całej tafli można karmić również ryby indywidualnie - jest to istotne gdy posiada się ryby o odmiennej diecie. Należy tu jeszcze wspomnieć o łatwym i szybkim dostępie do sprzętu, który jest zamontowany wewnątrz zbiornika. W ten sposób można dogodnie wyjąć filtr czy grzałkę do czyszczenia jedynie po wcześniejszym odsunięciu belki do tyłu. Po za tym tylko w akwariach otwartych można zamontować niektóre sprzęty akwariowe, które wymagają mocowania do bocznej szyby jak np. karmniki automatyczne, filtry kaskadowe, filtry hydroponiczne.
Akwaria bez pokrywy - wady
Niestety wad jest tu kilka. Pierwszą z nich jest znacznie szybsze parowanie wody. Rodzi to konieczność częstszych i większych objętościowo dolewek lub podmian wody. Ma to szczególne znaczenie podczas dłuższych nieobecności akwarysty w domu - np. podczas wyjazdów. Nie raz okazywało się kiedy takie akwarium przy dłuższym ponad tygodniowym wyjeździe jego właściciela wymagało w między czasie wizyty kogoś zaufanego aby uzupełnił on wodę w zbiorniku. W niektórych wypadkach taka czynność była już konieczna np. w piątym dniu nieobecności (np. podczas upałów). Inną sporą wadą jest również szybsze oddawanie ciepła z wody akwariowej poprzez taflę (ciepło szybko ucieka odkrytą górą zbiornika i woda szybciej się wychładza). Ma to znaczenie zwłaszcza w miesiącach zimowych, kiedy akwaria odkryte pobierają nieco więcej prądu na ogrzewanie wody. Zbiorniki bez pokryw są również podatne na możliwość wyskakiwania ryb. Ile to już razy ktoś znajdował po pewnym czasie zasuszone ryby w okolicach swojego akwarium i żałował wtedy, że jego zbiornik nie ma pokrywy? Ostatnią równie ważną wadą jest zbieranie kurzu przez taflę wody. W każdym mieszkaniu obecny jest kurz, który niestety osiada również na powierzchni wody akwariowej. Wówczas tworzy on kożuch z substancjami białkowymi i tłuszczami. Dlatego też często w akwariach odkrytych montuje się skimmery wyłapujące taki osad z powierzchni lub stosuje się filtry wewnętrzne z górnym wlotem wody (tzw. powierzchniowym wlotem wody).
Akwaria z pokrywą - zalety
W przypadku akwariów zamkniętych będziemy mieli odwrotną sytuację niż w przypadku akwariów bez pokrywy a więc to co będzie wadą w akwariach bez pokryw będzie jednocześnie zaletą w akwariach z pokrywami. Przykładowo - pokrywa stanowi jednocześnie ochronę tafli wody przed kurzem. Wówczas osad powierzchniowy będzie się tworzyć w znacznie mniejszym stopniu. Ponadto zyskiem jest również bariera, która uniemożliwia wyskakiwanie ryb z akwarium. Może się zdarzyć, że ryba po takim wyskoku ulegnie zranieniu uderzając w pokrywę ale jednocześnie nie zginie ona poza zbiornikiem. Pokrywa uniemożliwia również przypadkowe wrzucenie obcych przedmiotów do zbiornika - zwłaszcza przez małe dzieci i zwierzęta tak jak koty. Pokrywa w okresie zimowym pozwala ograniczyć straty związane z kosztami ogrzania wody w zbiorniku. Pokrywa zmniejsza również znacznie parowanie wody dzięki czemu rzadziej wykonuje się tzw. dolewkę wody.
I na koniec - pokrywa posiada jeszcze jedną ważną zaletę, gdyż podnosi atrakcyjność wizualną całego zestawu akwariowego. Wszystkie sprzęty są estetycznie zamaskowane i nie widoczne pod pokrywą. Nie widać belki oświetleniowej, ani kabli i wężyków. Pokrywy z ABS i aluminium mają wypustki, wycięcia na przewody i rury od filtrów, co jest ich niewątpliwą zaletą.
Akwaria z pokrywą - wady
Jako jedną z głównych wad należy tu wymienić m.in. problem z dostępnością do zbiornika. Ciężko jest wykonywać prace w zbiorniku np. związane z przycinką lub czyszczeniem szyb. Pokrywy aluminiowe rozwiązują częściowo ten problem, gdyż posiadają całkowicie ściąganą górną część nakrywową pokrywy (dekiel) dzięki czemu dostęp się zwiększa. Jednakże woda kapiąca z mokrych rąk po obrzeżach pokrywy doprowadza zwykle do tego, że trzeba potem wycierać wszystko dookoła zbiornika, łącznie z samą pokrywą, zewnętrznymi szybami i szafką. Natomiast w przypadku pokryw z ABS jest zwykle całkowita konieczność ściągnięcia pokrywy aby wykonywać nawet najdrobniejsze prace w zbiorniku co jest sporym minusem. Niektóre pokrywy z ABS mają jednak pewne ułatwienie w tym zakresie, gdyż posiadają zawiasy w tylnej części, które umożliwiają uchylenie pokrywy pod katem 45°. Można wówczas włożyć ręce do zbiornika ale raczej nie będzie można nimi swobodnie operować. Inna wadą pokryw jest ograniczenie co do wyboru sprzętu oświetleniowego. Zwykle pokrywy mają wbudowane jakieś podstawowe źródło światła, które umożliwia co najwyżej hodowlę bardzo prostych gatunków roślin. Jednak w przypadku chęci rozbudowy sprzętu oświetleniowego najczęściej nie ma możliwości instalacji profesjonalnych belek oświetleniowych (wymaganych pod trudniejsze gatunki flory). W takiej sytuacji można jedynie dołożyć moduły oświetlenia LED w tzw. hermetycznych tubach, które są dedykowane do akwariów z pokrywami.
Pokrywa z ABS, widok od spodu z hermetyczną tubą LED.
Trzeba tu także dodać że oświetlenie pod pokrywą często ulega zabrudzeniu od skraplającej się wody kapiącej z górnych stref pokrywy. Dlatego chcąc mieć światło, które wykorzystywane jest w 100%, trzeba sprzęt oświetleniowy pod pokrywą przecierać co około 2-3 dni.
Również karmienie ryb bywa dosyć problematyczne. Pokrywy ABS mają zwykle jedną małą klapkę lub czasami dwie klapki w dłuższych akwariach. Jedynie pokrywy aluminiowe mają tu wspomnianą możliwość odkrycia większej tafli wody.
Szyba nakrywowa ze szkła jest najtańszą z pokryw akwariowych. Niestety łatwa jest w uszkodzeniu (w rozbiciu). Rozwiązaniem w tym zakresie może być dodatkowe oklejenie szyby z obu stron folią przeźroczystą co spowoduje, że szkło będzie mniej podatne na rozbicie kosztem przepuszczalności światła. Ponadto szklana szyba jest ciężka i bardzo nie poręczna, gdyż należy ją całkowicie ściągać do karmienia zwierząt i prac pielęgnacyjnych. Szybko się brudzi od spodu od przebarwień wapiennych. Woda w ogrzewanych akwariach paruje i skrapla się na takiej szybie od spodu, co znacznie ogranicza dostęp światła z lampy. Oświetlenie należy montować nad szybą, co zmniejsza natężenie światła docierającego do wnętrza zbiornika.
Natomiast szyba nakrywowa z pleksi z uwagi na swoją elastyczność wyklucza możliwość rozbicia. Jej giętkość powoduje także, że z czasem się ona odkształca i wygina lekko w łuk. Żeby tego uniknąć należy wybierać możliwie jak najgrubszą pleksi. Z czasem jednak ona matowieje i przepuszcza przez to znacznie mniej światła. Paradoksem jest tutaj to, że w przypadku szyb nakrywowych istnieje konieczność zamontowania belki oświetleniowej - a więc rozwiązania stosowanego w akwariach odkrytych. Ważne jest również to, że pleksa jest kilka razy droższa od szkła ale łatwiej w niej wyciąć konieczne otwory na kable i rurki niż w przypadku szklanej szyby.
Zdjęcie: Kurry Cooke, akwarium z szybą nakrywową przesuwną dwudzielną z czarną ramką maskującą.
Zatem wybór co do posiadania pokrywy lub jej braku jest sprawą czystą indywidualna dla każdego akwarysty. Jedni akwaryści ją stosują inni nie. Nie ma tu jasnych wytycznych co jest lepsze bo należy ustalić sobie co jest priorytetem w tym przypadku i ocenić we własnym zakresie wszystkie argumenty za i przeciw wybranemu rozwiązaniu.