Od lewej kolejno filtr kubekowy, filtr panelowy, filtr wewnetrzny komorowo-gąbkowy, mały filtr gąbkowy.
Na wstępie warto sobie zdefiniować czym w zasadzie jest filtr cieczy (filtr wody). W uproszczeniu jest to konstrukcja, której zadanie polega na oddzieleniu pewnych substancji, pyłów, barwników lub innych nieporządanych czynników (zanieczyszczeń) od przefiltrowanej cieczy (wody akwariowej).
Ta prosta definicja wprost wskazuje nam na to, że filtr akwarystyczny ma za zadanie oczyścić wodę znajdująca się w akwarium.
Filtr może być prostą konstrukcją z wkładem filtracyjnym lub też zaawansowanym urządzeniem np. sterowanym elektronicznie. W akwariach, w których żyją zwierzęta akwariowe woda ulega stałemu zanieczyszczaniu (odchodami, pokarmem, śluzem, śliną, wydzielinami), które jest usuwane właśnie przez filtry akwarystyczne. W toku ostatnich kilkudziesięciu lat dorobiliśmy się masy różnorakiego sprzętu filtrującego. Rozwiązań w tym zakresie jest mnóstwo. W zasadzie każdy akwarysta może sobie dowolnie konfigurować swoją filtrację.
Filtry akwarystyczne obecnie są urządzeniami wielofunkcyjnymi. Wiele konstrukcji ma możliwość prowadzenia filtracji nietylko wyspecjalizowanej ale i łączonej (wielostopniowej). Mamy filtry o działaniu biologicznym, chemicznym i mechanicznym (de facto fizycznym). Niektóre filtry mogą łączyć w sobie wszystkie te trzy typy. Co ciekawe - to od akwarysty zależy jaki typ filtracji dany filtr ma pełnić (biologiczną, chemiczną czy fizyczną) gdyż w większości przypadków zależy to od tego jaki wkład czy media filtracyjne będą użyte w filtrze.
Moc filtra (jego przepływ i objętość) dobiera się do objętości zbiornika akwariowego i jego obsady. Im więcej dużych ryb w akwarium tym filtracja musi być bardziej wydajna. Przy licznej obsadzie również filtracja powinna być mocniejsza (chodzi o dużą objętość, większy przepływ plus odpowiednie złoże filtracyjne). Filtr powinien być dobrany w taki sposób, aby mógł przepompować przez swoje wkłady w ciągu jednej godziny minimum 5-6 razy objętość całego zbiornika (uwaga jest to wskaźnik orientacyjny i bardzo ogólny). Co do objętości filtra nie ma ustalonych jasnych zasad. Przykładowo do 240 litrowego zbiornika można użyć:
- osobnego zbiornika filtracyjnego - sumpa o objętości np. 80 l. (który też jest de facto filtrem)
- filtra kubełkowego o pojemności 10 l.
- filtra panelowego (boxa) o pojemności 4 l.
- Filtra wewnętrznego o pojemności 1,2 l.
I co ciekawe każdy z tych sprzętów może się sprawdzić i dosyć dobrze filtrować wodę. Wszystko zależy od tego jaka będzie obsada zwierząt w akwarium. Wszystkie te cztery przykłady można analogicznie porównać do środka transportu - jeżeli będziemy chcieli przejechać np. dystans 7 km z punktu A do punktu B, to w zasadzie pokonamy go niezależnie od tego czy użyjemy w tym celu tramwaju, autobusu, samochodu osobowego czy roweru. Jedyna różnica polegać będzie na tym ile dany środek transportu jest w stanie przewieźć pasażerów. Jadąc tramwajem można przewieść ponad sto osób, autobusem np. pięćdziesiąt, autem osobowym pięć i rowerem - jedną. I podobnie jest z akwariami. Sump udźwignie filtracje dla wielu zwierząt i analogicznie filtr wewnętrzny - dla niewielu.
Do tego czasem może się okazać, że filtr o większej objętości będzie gorzej filtrował wodę niż ten o mniejszej - taki przykład ma miejsce gdy źle dobrane zostaną wkłady filtracyjne. Można tutaj przytoczyć np. inny przykład - kiedy jakość ma większe znaczenie niż ilość. Przykładowo lepiej będzie pracować robotnik fizyczny, który dostanie przydział dzienny posiłku składającego się z 2 kg ziemniaków i mięsa niż pracownik, który dostanie 3 kg sałaty jako strawę. Tak więc mniejszy filtr o lepszych mediach filtracyjnych może lepiej filtrować wodę niż większy filtr o przeciętnych mediach filtracyjnych. Dlatego przy doborze filtracji należy kierować się różnymi aspektami wybierając optymalne dla zbiornika rozwiązanie. Właściwie zaplanowana i zastosowana filtracja pozwoli na odpowiednie funkcjonowanie całego tego sztucznie stworzonego u nas w domu ekosystemu.