Podłoża aktywne to sztucznie uformowany (sprasowany) granulat zwykle w kolorze czarnym, brązowym lub rudym. Stanowi mieszankę różnych składników jak np. gliny, piasków, miału skalnego, różnych składników odżywczych, minerałów, torfu, rozmaitych suplementów itp. Podłoża te zostały opracowane głównie z przeznaczeniem do akwariów roślinnych pod uprawę umiarkowanych i trudnych w utrzymaniu roślin akwariowych.

Jednakże stosuje się podłoża aktywne nie tylko w typowych akwariach roślinnych ale także w zbiornikach towarzyskich z masą roślinną czy w krewetkariach (do krewetkariów są nawet dedykowane podłoża, których zadaniem jest odpowiednia stabilizacja parametrów wody). Budowa ziaren podłoża aktywnego jest specyficzna, gdyż z jednej strony żwir ten jest porowaty a z drugiej bardzo wolno się rozpada. Jednak najważniejszą funkcją podłoży aktywnych jest możliwość magazynowania związków takich jak np. fosforany ze słupa wody. Zdolność ta ma jednak pewną granicę, gdyż może dojść do przepełnienia buforu tego podłoża w nieodpowiednio prowadzonych zbiornikach i wtedy może nastąpić przepełnienie fosforanów w słupie wody co wówczas kończy się najczęściej wysypem glonów i koniecznością nagłej podmiany wody w zbiorniku. Dlatego też zaleca się odpowiednią higienę zbiorników na podłożach aktywnych i nie przekarmianie ryb wraz ze stosowaniem aptekarsko wymierzonych nawozów (nie wolno podawać ich na oko). Ponadto podłoża aktywne stabilizują odczyn wody oraz jego twardości (węglanową i ogólną). Podłoże aktywne w pewnym zakresie zwykle stale zmierza do zadanych mu przez producenta wartości pH, KH i GH (obniża te wartości). 

Jak stosować podłoża aktywne?

Większość producentów nie zaleca ich wstępnego płukania. Jeżeli podłoże jest mocno zapylone to można je wstępnie odkurzyć za pomocą odkurzacza po zawinięciu np. w zasłonę z drobnych oczek (szyfon) lub odpylić je na sitku. Warstwa podłoża w akwarium nie powinna być niższa niż 4-5 cm. Należy ostrożnie zalewać je wodą, np. konewką na umieszczony na podłożu płytki talerz. Uniemożliwi to zmętnienie wody już na samym wstępie. W pierwszych dniach po zalaniu następuje konieczność dużych podmian wody. Zazwyczaj producent takiego podłoża określa co ile dni należy wykonać takie podmiany i w jakiej proporcji (np. 1/3 zbiornika co ok. 2 dni w pierwszym tygodniu od zalania zbiornika).

Jaka jest żywotność podłoży aktywnych?

Zależy to od ilości masy roślinnej, grubości podłoża, jego składu jak i od producenta a nawet od warunków wodnych. Im twardsza woda tym takie podłoże krócej działa prawidłowo w zbiorniku akwariowym. Szacuje się, że większość podłoży aktywnych w miarę odpowiednio funkcjonuje przez minimum 2 lata. Po utracie jego właściwości można jednak nadal prowadzić akwarium z tym podłożem poprzez użyźnienie go np. kulkami gliniano-torfowymi, ale wtedy nie będzie to już podłoże aktywne.

Zwierzęta a podłoża aktywne

Na podłożach aktywnych źle czują się kiryski, dla nich lepszym wyborem będzie podłoże piaszczyste lub drobno drobno żwirowe. Z podłożami aktywnymi nie powinno się łączyć ryb i innych zwierząt, które kopią w dnie (np. ślimaki świderki czy niektóre kopiące pielęgnice z Ameryki Południowej). Będzie to doprowadzać do częstych problemów z parametrami wody i mętnością. Jednak na tym podłożu bardzo dobrze rosną rośliny trawnikowe i w zasadzie dobrze czują się krewetki karłowate. Do ciemnych podłoży aktywnych pasują świetnie również ryby ławicowe, które preferują stłumione oświetlenie i ciemne podłoże jak np. neony Innesa.

Podłoże aktywne a fosforany

Wspomniano powyżej o pewnych właściwościach podłoży aktywnych w odniesieniu do fosforanów. Podłoża aktywne ściągają (kumulują) fosforany do podłoża. Dlatego też nie należy badać słupa wody pod kątem obecności fosforu bo nawet gdy dawki będą prawidłowe to testy wskażą w słupie wody wartość zero. W takiej sytuacji należy pobierać wodę do badania bezpośrednio z podłoża (strzykawką lub pipetą). Będzie jednak ona bardzo zapylona, dlatego też należy ją wcześniej przefiltrować przez włókninę, watę filtracyjną lub filtr do kawy bezpośrednio w szklance i dopiero wtedy użyć ją do testów.