Zdjęcia: Tommy Aquario
Nazwa gatunkowa: Zanclus cornutus.
Nazwa polska: idol maretański.
Występowanie geograficzne: szeroko rozpowszechniony w rejonie Indo-Pacyfiku – od wybrzeży Afryki Wschodniej (w tym Morza Czerwonego), przez Malediwy, Indonezję, Filipiny, po Japonię, Mikronezję, Polinezję Francuską, Nową Kaledonię i Hawaje. Spotykany również w północnej Australii.
Wygląd: idol mauretański jest rybą dość charakterystyczną. Gatunek ten ma bardzo ciekawy kształt - wygląda jak słodkowodny skalar ukazany w karykaturze. Na białym ciele występują dwa czarne szerokie pasy. Tylna płetwa jest czarna tak samo jak dolna końcówka pyszczka. Natomiast na górnej części pyszczka, który jest biały, ryba posiada żółty znaczek w czarnej obwódce, który wygląda jak plaster przyklejony do nosa. Aparat gębowy przypomina nieco dziób. Płetwa grzbietowa jest wyraźnie wydłużona. Żółte akcenty na ciele mogą być bardziej lub mniej uwydatnione i są zależne od miejsca pochodzenia. Śmieszności tej rybce dodaje kształt jej brzucha, który ma mocno zaokrąglony i uwydatniony kształt. W efekcie idolek wygląda w taki sposób jakby miał nadwagę. U osobników dorosłych występują dwa niewielkie, kostne „rogi” nad oczami – cecha charakterystyczna dla tego gatunku. Wyglądem przypomina Heniochus acuminatus, jednak ma inne proporcje ciała i unikalne cechy anatomiczne.
Rozmiar: dorasta w naturze do 25 cm, w akwariach nie przekracza 20-22 cm.
Długość życia: w naturze do około 5–7 lat, w akwariach często znacznie krócej ze względu na trudności w utrzymaniu – znane są jednak przypadki kilkunastoletnich osobników w dużych, dobrze prowadzonych akwariach publicznych.
Typ środowiska: zamieszkuje rafy koralowe, laguny i zewnętrzne zbocza raf. Spotykany w parach lub małych grupach, rzadziej samotnie. Pływa na głębokościach od 3-180 metrów, jednak zwykle przebywa na głębokościach do 30 metrów.
Wymagane parametry wody: KH 8–12, pH 8,1–8,4, zasolenie 34–36‰.
Temperatura: 24–27°C.
Zalecany minimalny litraż: absolutne minimum to 800–1000 l, jednak zaleca się zbiornik powyżej 1200 l. Ryba bardzo aktywna, potrzebuje dużej miejsca do pływania. Minimalna długość akwarium: 200 cm z niską aranżacją (konieczna spora przestrzeń ponad skałami do pływania).
Zachowanie: idol morski jest rybą łagodną, ale aktywną, która cały czas jest w ruchu, choć nie pływa jakoś bardzo dynamicznie i agresywnie. Zazwyczaj spokojny wobec innych gatunków, może jednak rywalizować z podobnie ubarwionymi lub o zbliżonym kształcie ciała. Ryba jest względnie spokojna w odniesieniu do innych gatunków, jednakże nie zaleca się jej łączenia z pensetnikami i pokolcami. Mniejsze gatunki są dla niej zazwyczaj obojętne i nie są przez nią nękane. W akwarium wielogatunkowym Idolka należy trzymać pojedynczo. W naturze, gdy ryby są młode - spotyka się je zwykle w małych grupach liczących 2-5 osobników. Po osiągnięciu docelowych rozmiarów idolki pływają samotnie łącząc się w pary tylko na czas tarła. W akwariach nie udaje trzymać ich w parach i są wobec siebie bardzo agresywne. W naturze obserwuje się czasi te ryby w parach lub luźnych stadach ale odbywa się to w nieograniczonym litrażu, odmiennie niż w małych akwariach. Idolek wrażliwy jest na stres i zmiany warunków. Bardzo ciężko się aklimatyzuje i przyzwyczaja do nowych parametrów wody. Dlatego aklimatyzacja powinna być odpowiednio długa, a docelowe akwarium powinno być mocno dojrzałe i ustabilizowane. Ryba źle znosi nawet niewielkie ilości azotanów i fosforanów w wodzie, dlatego powinny być one w możliwie najmniejszych wartościach. Dlatego też konieczny jest wydajny odpieniacz i odpowiednio skomponowany sump. Idolki nie tolerują żadnych preparatów i leków. Są to ryby dosyć delikatne i zaleca się trzymanie ich tylko bardzo doświadczonym akwarystom.
Dieta: wszystkożerna, ale bardzo wybredna – w naturze żywi się gąbkami, osiadłymi bezkręgowcami, glonami. W akwarium trudny do przestawienia na pokarm sztuczny – zalecane są mrożonki, mieszanki zawierające gąbki, spirulina, glony nori. Często odmawia jedzenia po przeniesieniu do zbiornika – kluczowa jest cierpliwość, odpowiednia dieta i spokojne otoczenie.
Akwarium powinno być prowadzone z żywą lub ożywioną skałą, tak aby rybka mogła stale wyciągać sobie ze skał drobne mięczaki, skorupiaki, gąbki, kiełże, wieloszczety i innego rodzaju robactwo rafowe. Rybki te ciężko przestawia się na pokarmy mrożone i suche. Zaleca się aby przy takim przestawianiu idolków po drodze podawać także żywy pokarm. Należy także pamiętać, że podobnie jak pensetniki, ryby z uszkodzonym pyszczkiem nie będą żerowały. Po za tym ryby te zjadają także glony i niszczą korale, często je podskubując.
Dymorfizm płciowy: brak zewnętrznych cech różniących samce od samic.
Rozmnażanie: brak udokumentowanych przypadków rozmnażania w warunkach akwariowych. Idolki są jajorodne, larwy po wykluciu z zapłodnionej ikry swobodnie unoszą się w toni wodnej i zachowują się jak typowy zooplankton.
Uwagi: Zanclus cornutus to jeden z najpiękniejszych i najbardziej charakterystycznych mieszkańców raf koralowych, ale zarazem jeden z najtrudniejszych do utrzymania w akwarium morskim. Często określany jako „ryba tylko dla ekspertów”. Wrażliwy na transport, zmiany parametrów, konkurencję pokarmową i brak odpowiedniej przestrzeni. Choć wyglądem przypomina gatunki Heniochus, nie należy do tej samej rodziny – Zanclus to jedyny przedstawiciel rodziny Zanclidae. Wymaga bardzo stabilnych warunków, dużego zbiornika i doświadczonego opiekuna. Często źle znosi obecność agresywnych lub szybszych ryb, które konkurują o pokarm. Z tego względu najlepiej sprawdza się w akwariach jednogatunkowych lub bardzo spokojnych obsadach odpowiednio dobranych pod kątem zamieszkujących stref.
Zanclus cornutus, w naturze, odmiana o żółtym zabarwieniu.