Zdjęcia: Tommy Aquario
Nazwa gatunkowa: Heniochus acuminatus.
Nazwa polska: ustnik rafowy, motylek czarnopręgi.
Występowanie geograficzne: szeroko rozpowszechniony w tropikalnych wodach Indo-Pacyfiku – od Morza Czerwonego i wschodniego wybrzeża Afryki, Zatokę Perską, przez Malediwy, Sri Lankę, wybrzeża Indii, Indonezję, Tajlandię aż po Polinezję Francuską, południową Japonię i Nową Kaledonię. Spotykany również na Wielkiej Rafie Koralowej przy Australii.
Wygląd: ryba ta ma bardzo ciekawy kształt z charakterystycznie wydłużoną płetwą grzbietową. Ciało silnie bocznie spłaszczone, w kształcie dysku. Ubarwienie kontrastowe: tło białe, z trzema wyraźnymi czarnymi pasami – pierwszy przechodzi przez oko, drugi przez środek ciała, trzeci na końcu tułowia. Płetwy grzbietowa i odbytowa żółtawe, podobnie jak ogon. Najbardziej charakterystyczną cechą jest silnie wydłużona pierwsza wiązka promieni płetwy grzbietowej, tworząca „chorągiewkę” – cecha typowa dla rodzaju Heniochus.
Rozmiar: do 25 cm długości całkowitej w naturze. W akwariach młode osobniki dorastają docelowo do ok. 16-18 cm.
Długość życia: do 5–7 lat w warunkach akwariowych przy odpowiedniej opiece; w naturze może żyć dłużej.
Typ środowiska: preferuje zewnętrzne stoki raf koralowych, laguny i okolice raf barierowych. Spotykany zarówno pojedynczo, w parach, jak i w małych grupach.
Wymagane parametry wody: KH 8–12, pH 8,1–8,4, zasolenie 34–36‰.
Temperatura: 24–27°C.
Zalecany minimalny litraż: minimum ok. 600-700 l dla jednej ryby. Dla pary lub grupy wskazany zbiornik powyżej 700–800 l. Minimalna długość akwarium to 180 cm. Ustniki rafowe z uwagi na swoją ruchliwość nadają się tylko do dużych akwariów. Jedną sztukę można hodować już w 720 litrach z innymi mniejszymi gatunkami. Natomiast małe kilku sztukowe stado wymaga minimum 2000 litrów (preferowane duże akwarium oceaniczne). Tworząc stado tych ryb, należy zestawiać ze sobą tylko małe sztuki. Gdy ryby podrosną i zaczną się pierwsze symptomy agresji, wówczas należy odłowić nękane osobniki i znaleźć im nowe akwaria, ponieważ z czasem ryby te mogą być bardzo pouszkadzane. Z osobników, które zostaną być może utworzy się para, która będzie się tolerować, choć nie jest to normą.
Zachowanie: w naturze bardzo młode osobniki często są spotykane w charakterze czyścicieli większych ryb. Następnie młode ryby po osiągnięciu kilkunasto-centymetrowej wielkości są spotykane w grupach, gdzie kurczowo się razem trzymają i wspólnie przemierzają skalne terytoria. Zwykle ustniki te spotyka się na głębokościach od 15 do 75 metrów. Ryby lubią pływać dosyć szybko całą grupą w jednym kierunku, co bardzo widowiskowo wygląda w naturze. Głównie spotkać je można w osłoniętych lagunach czy na łagodnie opadających stokach skalnych. Gatunek ten także żeruje głównie w środowiskach skalnych. Po osiągnięciu dorosłości ustniki te są zwykle spotykane w parach. Wówczas stają się agresywne w stosunku do innych osobników swojego gatunku.
Ogólnie ustnik rafowy jest uznawany za rybę łagodną i towarzyską, szczególnie w większych akwariach. Może być trzymana w parach lub grupach, również z innymi spokojnymi rybami. Gatunek znany z dużej ciekawości i aktywności. Należy jednak uważać przy łączeniu z małymi bezkręgowcami – w niektórych przypadkach może podskubywać polipy koralowców (zwłaszcza miękkich) lub rurówki, osłonice i gąbki.
Jest to ryba dosyć odporna, jeżeli została sprowadzona do sprzedawcy w dobrej kondycji. W większości przypadków cieżko jest połączyć ją w jednym zbiorniku z pokolcami i innymi ustnikami, z którymi zazwyczaj dochodzić do cieżkich zatargów. Jako towarzystwo zaleca się raczej mniejsze gatunki, które zwykle nie przyciągają uwagi tych ustników i zazwyczaj są traktowane obojętnie. Ogólnie ryby te są dosyć powszechne w Oceanie Indyjskim, ale są przy tym dosyć słabo poznane przez akwarystów.
Dieta: wszystkożerna – w naturze żywi się głównie zooplanktonem, delikatnymi makroglonami i drobnymi bezkręgowcami (drobne wieloszczety, aiptazje, malutkie asteriny, kiełże itp.). W akwarium należy zapewnić zróżnicowaną dietę: mrożonki (solowiec, lasonogi itp.), pokarmy suche, spirulinę, warzywa i dodatki roślinne. Chętnie przyjmuje pokarmy w płatkach i granulacie (niekiedy trzeba je do nich przyzwyczajać przez dłuższy czas). Wskazane dokarmianie kilka razy dziennie w małych ilościach.
Dymorfizm płciowy: brak zewnętrznych cech różniących samce od samic.
Rozmnażanie: brak udanych przypadków rozmnażania w domowych akwariach. W środowisku naturalnym tworzy pary tarłowe. W naturze podczas tarła jaja są uwalniane do toni wodnej i po około jednej dobie wykluwają się z nich larwy, które unoszą się swobodnie w wodzie tak samo jak plankton. Stan ten trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy.
Uwagi: Heniochus acuminatus to ryba efektowna, elegancka i stosunkowo spokojna, przez co często wybierana do dużych zbiorników dekoracyjnych. Nie jest jednak typowo rybą bezpieczną dla rafy "reef safe" – należy obserwować, jak zachowuje się wobec bezkręgowców i koralowców. Dlatego gatunek ten nie zyskał większej popularności w akwarystyce morskiej z uwagi na podgryzanie korali zarówno miękkich jak i twardych. Również w oceanariach jest zazwyczaj trzymany w typowych skalniakach pozbawionych korali. Zalecana dla średniozaawansowanych i zaawansowanych akwarystów morskich z odpowiednio dużym i stabilnym zbiornikiem.
Gatunek łatwo mylony z Heniochus diphreutes, jednak H. acuminatus ma bardziej wydłużoną „chorągiewkę” i inne proporcje ciała. H. diphreutes, który jest także bardziej planktonożerny i mniej zainteresowany koralowcami.