Tzw. metale ciężkie stanowią kwestię dosyć złożoną w akwariach morskich, ponieważ ich niedobory są przyczyną wymierania korali i problemów ze zdrowiem ryb, natomiast ich nadmiar prowadzi do zatrucia wody w zbiorniku, co również powoduje umieranie ryb, korali oraz innych zwierząt.
Pojęcie "metali ciężkich" jest dosyć mało precyzyjne i w akwarystyce morskiej poszczególne trudno mierzalne pierwiastki są do tej grupy zaliczane bądź nie. Niektórzy akwaryści zamiennie operują terminem "pierwiastków śladowych", który również jest bardzo nie precyzyjny. Dodatkowo jedne z nich są pożądane w niewielkich ilościach (jak np. cynk) a inne nie (jak np. ołów). W każdym razie na rynku dostępne są preparaty w formie suplementów, których dodawanie do wody uzupełnia ich niedobory. Takie preparaty mogą być mieszanką różnych pierwiastków w odpowiednich proporcjach, zawierających w swoim składzie np. kobalt, miedź, chrom, mangan, wanad, cynk, nikiel, żelazo i niekiedy także dodatkowo inne pierwiastki. Zanim jednak zacznie się stosowanie tychże suplementów należy najpierw znać poziomy podstawowych metali ciężkich w swojej wodzie. W tym celu najlepiej jest wykonać badanie wody metodą ICP, która zmierzy dokładnie ich wartości.
Kliknij, aby przejść do artykułu o badaniu wody ICP
Niektóre metale można zbadać testami własnoręcznie, jednak otrzymane wyniki nie będą zbytnio dokładne. Jednak przy pomocy urządzenia o nazwie TDS oraz metodą ICP można zbadać trzy próbki wody i określić na którym etapie nasza woda może zawierać metale ciężkie.
1. badanie bazowej wody RODI otrzymywanej z filtra odwróconej osmozy. Test za pomocą urzędznia TDS odpowie nam na pytanie czy wkłady, których używamy są odpowiedniej jakości lub czy nie są zużyte oraz czy właściwie usuwają pierwiastki z wody. Woda RODi powinna mieć wartość 0 na odczycie TDSa.
2. badanie świeżo przygotowanej surowej wody morskiej. Tutaj wystarczy używać markowej soli i w zasadzie wszystko powinno być prawidłowe. Jeżeli korzystamy jednak z tańszej soli niepewnego pochodzenia - test ICP w tym przypadku odpowie na pytanie czy sól, którą stosujemy nie posiada przekroczonych norm niektórych metali ciężkich.
3. badanie wody z dojrzałego akwarium, w którym trzymamy zwierzęta. Warto wiedzieć jaki poziom metali ciężkich jest w zbiorniku głównym.
Rozbijając sobie badanie wody na trzy próbki i porównując otrzymane wyniki od razu będzie można stwierdzić w którym momencie dochodzi do nadmiaru bądź niedoboru tychże pierwiastków. W przypadku niedoborów sprawa jest prosta. Suplementujemy je co pewien czas zaczynając od możliwych najmniejszych dawek. Natomiast w przypadku nadmiarów sprawa się nieco bardziej komplikuje. Jeżeli zostaną przekroczone ich wartości w pierwszej naszej próbce - wodzie RODI to przyczyny należy szukać we wkładach filtra odwróconej osmozy (zużycie wkładów lub niska ich jakość) albo też w membranie, która również może być już zużyta i wymaga pilnej wymiany.
Natomiast jeżeli poziomy zostaną przekroczone na etapie surowej solanki to będzie to oznaczać nieodpowiednią jakość soli, którą należy zastąpić inną. W przypadku złych wyników próbki dojrzałej wody akwariowej jest już większy problem, ponieważ tutaj potencjalnych czynników, podwyższających poziom naszych metali, może być już znacznie więcej. Jedną z najczęstszych przyczyn nadmiarów metali ciężkich jest sam zbiornik akwariowy, które może być sklejony nieodpowiednim silikonem (zwykłym - budowlanym lub sanitarnym) mogącym wydzielać metale ciężkie do wody. Należy unikać zakupu zbiorników u firm mających je w podejrzanie niskich cenach. Najlepiej zamawiać zbiorniki w sklepach typowo akwarystycznych, które współpracują z profesjonalnymi zakładami budującymi akwaria. Inną przyczyną może być wykorzystywanie niewłaściwego sprzętu w akwariach morskich. Często wirniki pomp, filtrów czy cyrkulatorów mogą wydzielać metale ciężkie do wody. Częstym błędem jest stosowanie sprzętu z akwarystyki słodkowodnej w akwariach morskich. Jeżeli dany sprzęt nie ma jasnych oznaczeń w instrukcji, że nadaje się do zastosowań w akwarystyce słonowodnej to wówczas absolutnie nie należy go stosować w słonej wodzie. Często sprzęt do słodkiej wody jest dużo tańszy i niektóre osoby chcąc przyoszczędzić wybierają go do swoich zbiorników morskich. Może to być powód źródła metali ciężkich. Niekiedy jednak i sprzęt przeznaczony do akwariów słonowodnych, zwłaszcza ten z najniższej półki cenowej, który jest wykonywany np. w Chinach może także być źródłem metali ciężkich w wodzie. Żadne urządzenie czy akcesorium przeznaczone do akwariów morskich nie powinno być skręcane śrubkami - obudowa takiego sprzętu powinna być montowana na plastikowe zatrzaski. Rdzewiejące śruby będą oddawać znaczne ilości żelaza i ołowiu do wody, natomiast te nierdzewne będą źródłem cynku. Zatem należy wybierać urządzenia znanych i renomowanych producentów, których produkty są znane już od dłuższego czasu na rynku. Tacy producenci wiedzą doskonale jak projektować swoje produkty aby były bezpieczne dla organizmów wodnych. Ponadto należy pamiętać aby nie stosować w akwariach morskich żadnych ozdób czy elementów wykonanych z metalu np. metalowe kotwice, monety itp. Znany był kiedyś przypadek, gdy jeden z akwarystów zastosował w swoim akwarium kotnik do separowania ryb, którego zawieszenia były wykonane z drutu i stykały się z wodą. W krótki czasie padły mu prawie wszystkie korale. Innym przykładem było także zastosowanie prostego, taniego, elektronicznego termometru z sondą, która była wykonana z metalu niewiadomego pochodzenia. Chcąc mieć taki termometr należy wybrać specjalny termometr akwarystyczny renomowanej firmy, dedykowany do akwarium morskiego. I ostatnim przykładem może być tutaj zastosowanie hydrauliki do sumpa kupionej w markecie budowlanym. O ile takie elementy nadają się do zastosowań domowych o tyle zastosowanie ich w akwariach zwykle doprowadza do podwyższonych poziomów miedzi, cynku lub nawet ołowiu. Hydraulikę jak i kleje do niej należy nabywać tylko i wyłącznie w sklepach akwarystycznych. Zatem miejmy świadomość tego, że próby oszczędzania na materiałach i sprzęcie w akwariach morskich zwykle doprowadzają do zatrucia organizmów metalami ciężkimi. Gdy stwierdzone zostaną nadmiary metali ciężkich wówczas najważniejsze będzie to żeby wyeliminować przyczynę i usunąć metale z wody. W tym celu należy dokonać podmian wody. Zamiast jednej dużej podmiany bezpieczniej będzie wykonać podmianę 10-15 % objętości zbiornika co dwa lub trzy dni (np. w kilku cyklach) oraz zwiększyć moc odpieniacza, który również potrafi sprawnie wyciągać metale ciężkie z wody. Dobrym rozwiązaniem będzie użycie również węgla aktywowanego.
Tekst: Tommy Aquario