Podręczne akwarium zdjęciowe to mały lub bardzo mały zbiorniczek przeznaczony do sfotografowania pojedynczego egzemplarza zwierzęcia akwariowego (ryby, kraba itp.). Fotografowanie ryb to nie lada wyzwanie, szczególnie gdy chcemy uzyskać wyraźne, ukazujące szczegóły zdjęcie. Jednym ze sposobów ułatwiających to zadanie jest wykorzystanie tzw. akwarium zdjęciowego – zbiorniczka ze szkła lub akrylu, w którym ryba jest unieruchamiana na czas fotografowania. Głównym celem jest tutaj ograniczenie przestrzeni, w której może poruszać się ryba, co pozwala na łatwiejsze uchwycenie ostrego obrazu. Dzięki temu eliminujemy problem rozmycia i uzyskujemy doskonałą ekspozycję detali, takich jak ubarwienie, łuski, płetwy czy wzory na ciele ryby.
Jest to niezwykle przydatne narzędzie dla akwarystów, naukowców oraz fotografów przyrody. Z tego typu zbiorniczków korzystał m.in. Heiko Bleher podczas swoich ekspedycji akwarystycznych. Zostało wynalezione przez odkrywców i badaczy, którzy odławiali ryby ze zbiorników naturalnych i potrzebowali natychmiast zrobić im zdjęcie. Zazwyczaj taki zbiornik był umieszczany na składanym stojaku, który znajdował się w prowizorycznej ciemnicy wykonanej z czarnej dużej płachy, która rozwieszona była na stelażu. Akwarysta fotograf wchodził do tej ciemnicy i mógł od razu zrobić zdjęcie unieruchomionej ryby. Akwarium to mogło stanowić np. niewielki, często wąski pojemnik np. o wymiarach 10x3x5 cm, który z góry był zamykany pokrywą (aby ryba z niego nie wyskoczyła). Tak unieruchomiona ryba np. o wielkości 8 cm praktycznie stała w miejscu, będąc gotowa do zdjęcia. Przebywała ona w takim zamknięciu maksymalnie ok. 2-3 minuty co nie czyniło jej praktycznie żadnej szkody (poza chwilowym stresem - aby go jednak ograniczyć, ryba powinna jak najszybciej wrócić do głównego zbiornika). Niektóre akwaria mogły być nawet dużo większe i posiadać ruchome wyciągane przegrody aby móc wpuszczać do nich ryby różnej wielkości i dopasowywać do nich długość komory. Jeżeli zdjęcie jest wykonywane w prowizorycznej ciemnicy to do takiego akwarium mocuje się również miniaturową lampkę bateryjną o mocy np. 3-5 W, aby było źródło światła.
Podręczne akwaria zdjęciowe są używane w różnych dziedzinach jak np. w akwarystyce hobbystycznej (np. dokumentowanie ryb do katalogów i forów internetowych), do badań naukowych (dokumentacja gatunków i badania morfologiczne), fotografia przyrodnicza (profesjonalne sesje zdjęciowe ryb do publikacji i wystaw).