Zdjęcia: Valerio Urbani, Cyprinodon nevadensis.
Nazwa gatunkowa: Cyprinodon nevadensis.
Nazwa polska: brak oficjalnej; potocznie w języku angielskim „Amargosa pupfish”. W Polsce określany jako karpieniec z Nevady.
Występowanie geograficzne: gatunek endemiczny dla pustynnych źródeł i strumieni w Kalifornii i Nevadzie (USA), głównie w dorzeczu rzeki Amargosa. Wyróżnia się sześć podgatunków, różniących się nieco ubarwieniem i ukłądem plam na ciele z których każdy zasiedla izolowane siedliska, takie jak Saratoga Springs, Ash Meadows czy Shoshone Springs.
Wygląd: samce w szacie godowej przybierają intensywny niebieski kolor z czarną obwódką na płetwie ogonowej. Samice są oliwkowo-brązowe z błękitną opalizacją (widoczne bardziej u populacji, gdzie samice są srebrzyste).
Rozmiar: zazwyczaj osiągają długość 4,5 cm, maksymalnie do 7,8 cm (w zależności od podgatunku). W akwariach nie przekracza 4 cm.
Długość życia: w warunkach naturalnych żyją zazwyczaj od 6 do 12 miesięcy, choć niektóre osobniki mogą dożyć do 2, 5 roku w akwariach.
Typ środowiska: zasiedlają źródła, ich odpływy oraz jeziora i stawy zasilane wodami źródlanymi, które są zlokalizowane na pustyni. Ich siedliska charakteryzują się ekstremalnymi warunkami, takimi jak wysokie temperatury i zmienne zasolenie.
Wymagane parametry wody: pH: 7,5–8,0, twardość: 13–19 dH, zasolenie: Tolerują zarówno wodę słodką, jak i słonawą; optymalne zasolenie dla rozrodu wynosi około 10‰.
Temperatura: zakres tolerancji wynosi od 2°C do 44°C, jednak optymalna temperatura dla rozrodu to 24–30°C. Ekstremalne temperatury mogą negatywnie wpływać na produkcję i żywotność ikry.
Zalecany minimalny litraż: Dla haremu (1 samiec + 2–3 samice) zaleca się akwarium o pojemności co najmniej 60 litrów. Przy większej grupie (6–7 osobników) minimalna pojemność to 100–120 litrów.
Wystrój zbiornika: ryby preferują otwarte, piaszczyste podłoże z płaskimi kamieniami. Rośliny nie są konieczne, ale można dodać odporne gatunki dla częściowego zacienienia. Oświetlenie powinno być mocne a akwarium przykryte, gdyż ryby dobrze skaczą.
Zachowanie: ruchliwe i umiarkowanie terytorialne. Samce podczas tarła zajmują niewielkie rewiry na dnie i prezentują zalotne drgania płetw. Agresja maleje przy większej liczbie samic.
Dieta: wszystkożerne - głównym składnikiem diety są sinice (cyjanobakterie), ale spożywają również małe bezkręgowce, takie jak larwy ochotek, komarów, widłonogi, rozwielitkę. W akwarium przyjmują mrożonki (rozwielitka, solowiec) oraz wysokobiałkowe granulaty.
Dymorfizm płciowy: samce są intensywniej wybarwione, z wyraźnym niebieskim kolorem i czarną obwódką na płetwie ogonowej (zwłaszcza podczas pory godowej). Samice są bledsze, z oliwkowo-beżowym ubarwieniem i metalicznym niebieskim połyskiem.
Rozmnażanie: możliwe w akwarium z piaszczystym substratem i mchem. Samce kopią płytkie zagłębienia i zapraszają samice do składania ikry pojedynczo. Tarło odbywa się nad jamą. Ryby trącają się płetwami ogonowymi. Inkubacja trwa 7–9 dni (25°C); narybek początkowo wymaga drobnego pokarmu - pierwotniaków lub pyłu z mikroalg, po tygodniu przyjmuje wylęg solowca.
Uwagi: Cyprinodon nevadensis jest gatunkiem zagrożonym (kategoria VU według IUCN) i wymaga specjalistycznych warunków w akwarium. Ze względu na ich zdolność do przystosowania się do ekstremalnych warunków, są interesującym obiektem badań nad adaptacjami środowiskowymi.