Zdjęcie: Randy Babb, Cyprinodon macularius.
Nazwa gatunkowa: Cyprinodon macularius.
Nazwa polska: brak oficjalnej; potocznie w jęz. ang. „desert pupfish” - karpieniec pustynny.
Występowanie geograficzne: gatunek endemiczny dla południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych i północnego Meksyku. Występuje w dorzeczu dolnego biegu rzeki Kolorado, w tym w systemie rzeki Gila, oraz na południu Arizony i Kalifornii (USA), a także w północnym Meksyku, m.in. w delcie rzeki Kolorado i lagunie Salada. Obecnie populacje naturalne są ograniczone do fragmentów pierwotnego zasięgu, głównie w Kalifornii i Meksyku.
Wygląd: mała i krępa ryba. Samce w okresie godowym przybierają intensywnie niebieską barwę z żółtym lub pomarańczowym zabarwieniem płetwy ogonowej i tylnej części ciała. Samice i młode osobniki są srebrzysto-beżowe z ciemniejszymi, nieregularnymi pionowymi pręgami po bokach.
Rozmiar: do 7,6 cm w warunkach naturalnych; zazwyczaj 5–6 cm w akwariach.
Długość życia: średnio 1–2 lata; w sprzyjających warunkach do 2,5 roku.
Typ środowiska: zamieszkuje źródła, strumienie, bagna i płytkie laguny z mulistym lub piaszczystym dnem. Preferuje środowiska o wysokiej temperaturze, zasoleniu i niskiej zawartości tlenu, co pozwala mu unikać konkurencji ze strony gatunków inwazyjnych.
Wymagane parametry wody: pH: 7,5–8,0, twardość: 13–19°dH, zasolenie: od wody słodkiej do 20‰. Zasolenie jest związane z silnym odparowywaniem wody w terenie pustynnym a nie z mieszaniem się wody słodkiej ze słoną np. w estuariach ujścia rzek.
Temperatura: 25–35°C; toleruje krótkotrwale ekstremalne temperatury od około 4°C do 45°C. Optymalna temperatura dla rozrodu to 24–32°C.
Zalecany minimalny litraż: minimum 60 l dla układu haremowego (1♂ + 2–3♀); dla grupy 6–7 osobników zaleca się akwarium o pojemności co najmniej 120–160 l.
Wystrój zbiornika: piaszczyste lub muliste podłoże z płaskimi kamieniami; roślinność nie jest wymagana, ale można dodać odporne gatunki. Oświetlenie umiarkowane do mocnego. Ryby potrzebują przestrzeni do aktywnego pływania.
Zachowanie: gatunek ruchliwy i terytorialny, szczególnie samce w okresie godowym, które bronią obszarów o powierzchni 1–2 m². Samice pływają w luźnych grupach i wchodzą na terytoria samców w celu tarła. Samce intensywnie napastują samice daletgo zaleca się trzymanie tych ryb w haremach z przewagą samic.
Dieta: zróżnicowana z znaczną przewagą pokarmów mięsnych; obejmuje larwy owadów, detrytus, roślinność wodną, ślimaki, a okazjonalnie także własną ikrę i narybek. W akwarium przyjmuje mrożonki (np. rozwielitki, solowce), żywy plankton oraz wysokobiałkowe granulaty.
Dymorfizm płciowy: samce w okresie godowym są intensywnie niebieskie z żółtym lub pomarańczowym zabarwieniem płetwy ogonowej; samice są mniej jaskrawe, z ciemniejszymi pręgami po bokach.
Rozmnażanie: samce kopią płytkie zagłębienia w podłożu i zapraszają samice do składania ikry pojedynczo. Tarło odbywa się w charakterystycznej pozycji „S”, podczas której samica składa jedno jajo, a samiec je zapładnia. Inkubacja trwa około 7–9 dni w temperaturze 25°C. Narybek początkowo wymaga drobnego pokarmu, takiego jak pierwotniaki czy pył z mikroalg; po tygodniu przyjmuje wylęg solowca.
Uwagi: gatunek trudny w hodowli akwariowej ze względu na specyficzne wymagania środowiskowe. Wymaga wysokiej temperatury, dobrej filtracji i przykrycia akwarium (może wyskakiwać). Ze względu na status gatunku zagrożonego, hodowla powinna być prowadzona odpowiedzialnie, z uwzględnieniem przepisów ochrony przyrody.