Zdjęcie: Szymon Wyrwa.
Ryby zamieszkujące środowisko Jeziora Malawi stanowią na tyle specyficzną i odrębną grupę ryb akwariowych, że z czasem wykształciła się wśród akwarystów zajmujących się tymi gatunkami własna terminologia. Ponadto akwaria typu Malawi wymagają nieco innego podejścia akwarystycznego i nieco innych technik prowadzenia zbiorników... Więcej o tym w dalszej części tego artykułu.
Trzy grupy pyszczaków...
Ryby z Jeziora Malawi są potocznie zwane pyszczakami - jest to związane ze sposobem ich rozrodu i wychowywania narybku. Do zapłodnienia ikry dochodzi w pysku samicy jak również do późniejszej jej inkubacji oraz opieki nad narybkiem (również w pysku) w początkowej fazie jego życia. Pyszczaki z Jeziora Malawi dzieli się na dwie główne grupy - "Mbuna" i "Non-Mbuna". Słowo Mbuna to określenie zaczerpnięte z jednego z lokalnych języków ludu zamieszkującego wybrzeże Jeziora Malawi. W wolnym tłumaczeniu oznacza ono ryby zamieszkujące skały. Ryby z grupy Mbuna obejmują głównie małe gatunki ryb mające rozmiar 8-16 cm, które trzymają się blisko skał (ewentualnie dna) i są z reguły terytorialne oraz jednocześnie bardzo agresywne. Natomiast ryby z grupy Non-Mbuna to z reguły pozostałe gatunki, które żyją głównie w toni wodnej i nie wykazują terytorializmu (ewentualnie w trakcie rozrodu). Non-Mbuna obejmuje zazwyczaj większe gatunki ryb o wielkości ok. 16-40 cm. Po za tym możemy wyróżnić jeszcze jedną grupę ryb, stworzoną przez człowieka, szeregującą ryby powstałe z rozmaitych krzyżówek a zwłaszcza międzygatunkowych, które nie występują w naturalnym środowisku. Do grupy tej przynależą tzw. gatunki hybryd. Możemy ją sobie roboczo nazwać "Malawi hybryda".
Wygląd ryb
Pyszczaki z Malawi posiadają bardzo różnorodną atrakcyjną kolorystykę. Często ryby te mają barwy, które są zestawione ze sobą poprzez odcięcie a nie płynne przejście (tak samo jak w przypadku morskich ryb rafowych). Zatem cecha ta powoduje, wraz z różnorodnością dostępnych barw, że kolorystyka gatunków z Jeziora Malawi niczym nie ustępuje gatunkom słonowodnym. Często nawet laikom zdarza się mylić pyszczaki z Malawi z rybami morskimi sugerując się jedynie ich kolorystyką. Co ciekawe - podwodne stanowiska w Jeziorze Malawi często nazywane są rafami - np. "Taiwanee Reef" co wskazuje, że ilość kolorowych ryb jest tam tak znaczna, że może konkurować z ilością ryb w morskich rafach koralowych. Należy jednak mieć na uwadze, że de facto są to nazwy umowne, gdyż stanowiska te z typowymi rafami tak naprawdę nie mają nic wspólnego. Mimo to pyszczaki z Malawi są gatunkami endemicznymi, a więc występują tylko w tym jednym akwenie co stanowi fakt, że ryby malawijskie są tak naprawdę rybami wyjątkowymi.
Zobacz także:
Kliknij, aby przejść do opisu Jeziora Malawi.
Specyfika akwariów w typie Malawi...
Gatunki z grupy Mbuna jak i formy hybrydowe trzyma się zwykle w tzw. przerybieniu ze względu na agresywność tych ryb. Paradoksalnie mając ryby w większym zagęszczeniu ich agresja rozkłada się na większą liczbę osobników. Natomiast mając ryby w małych ilościach zwykle dochodzi do eliminowania słabszych egzemplarzy przez osobniki dominujące w akwarium. Aby przerybione zbiorniki mogły prawidłowo funkcjonować biologicznie organizuje się w nich nadfiltrację, która polega na zastosowaniu znacznie większego filtra (lub filtrów) niż w innych zbiornikach akwariowych. O ile przykładowo w akwarium towarzyskim wystarczająca może być filtracja o przepływie filtrowanej wody w ilości np. cztero czy pięciokrotności objętości zbiornika na godzinę (np. dla 200 litrowego zbiornika: 800-1000 l/h) o tyle w akwariach typu Malawi stosuje się zwykle przepływ wody przez filtr na poziomie nawet 10 razy na godzinę (dla 200 litrowego akwarium będzie to np. 1200-2000 l/h). Oczywiście należy pamiętać, że sam przepływ filtrowanej wody to tylko jedna z wielu istotnych kwestii, gdyż równie ważny jest dobór odpowiednich mediów filtracyjnych i ich powierzchni (objętości).
Zdjęcie: Małgorzata Rosłon, akwarium typu Malawi z rybami z grupy Mbuna.
Także wprowadzanie ryb do akwarium typu Malawi jest odmienne niż w przypadku innych typów zbiorników. Tutaj wprowadza się głównie ryby młode i to jednocześnie wszystkie razem. Wprowadzanie ich partiami się nie sprawdza, gdyż przeważnie pierwszy wprowadzony do zbiornika gatunek obejmuje całe akwarium w posiadanie i zwykle eliminuje później wprowadzane ryby i to nawet wtedy, gdy nowo wpuszczane osobniki są większe rozmiarem. Następną specyficzną kwestią akwariów Malawi jest prowadzenie selekcji ryb. Należy dążyć do tworzenia haremów. Zwykle gdy ryby nieco podrosną to w każdym gatunku w zależności od jego specyfiki pozostawia się jeden lub więcej haremów. Minimalnie u niektórych gatunków powinno przypadać co najmniej 3 samice na jednego samca, ale są też gatunki, gdzie optimum będzie stanowić np. nawet 6-7 samic na jednego samca (u gatunków najbardziej agresywnych). Zatem chcąc stworzyć harem w układzie 1+3 lub 1+4 należy wpuścić początkowo minimum 8-10 ryb, z których po wyłonieniu się dominującego samca (co zwykle objawia się u niego okazaniem wyraźniejszych barw) redukuje się grupę o samce zdominowane i zbyt dużą liczbę samic.
Jeszcze jedną ważną sprawą są kwestie żywieniowe. W akwariach typu Malawi można trzymać ryby roślinożerne, wszystkożerne i mięsożerne. Nigdy nie należy łączyć w jednym zbiorniku ryb roślinożernych z rybami mięsożernymi, gdyż będzie to skutkować tym, że ryby roślinożerne będą pobierać pokarm mięsny lub ryby mięsożerne będą się żywić pokarmem roślinnym. Nie właściwie dobrane pożywienie będzie przyczyną bardzo złej kondycji ryb a nawet może powodować zejścia mniej odpornych osobników.
Ważna jest również kwestia doboru akwariów dla pyszczaków z Malawi. Należy kierować się przede wszystkim kryterium jak największej powierzchni dna, gdyż pomimo tego, że pyszczaki nie są rybami przydennymi to jednak walczą między sobą o terytoria. Sprawa pojemności ma tutaj drugorzędne znaczenie. Przykładowo do hodowli ryb z Malawi znacznie lepsze będzie akwarium 120x60x40 o pojemności 288 l. niż zbiornik o wymiarach 100x60x60 i pojemności 360 l.
Skały i piasek
W akwariach Malawi aranżację stanowią przede wszystkim piasek i skały, rośliny z reguły nie występują lub wprowadza się je niezwykle rzadko (w pewnych wyjątkach). Skały uwydatniają barwy ryb i powodują, że ryby na ich tle znakomicie się prezentują. Często skały są wręcz konieczne do rozrodu i prawidłowego funkcjonowania ryb (słabsze osobniki mają się gdzie ukryć). Zachęcamy do przeczytania osobnego artykułu, który opisuje dobór i zastosowanie skał do akwariów w typie Malawi:
Kliknij, aby przejść do artykułu o skałach w akwariach Malawi
Nazewnictwo odmian
Wśród akwarystów malawistów wykształciło się specyficzne nazewnictwo, które pomaga w szybki sposób bliżej i dokładniej identyfikować gatunki i odmiany. Warto poznać te najważniejsze nazwy, gdyż bardzo ułatwia to poruszanie się wśród gąszczu gatunków oraz odmian ryb z tego akwenu:
Elongatus to słowo z języka łacińskiego znaczące w wolnym tłumaczeniu "wydłużony". Używa się tego określenia u ryb, które nie mają jeszcze swojej nazwy gatunkowej a które wyraźnie różnią się od innych pyszczaków z Malawi swoim wydłużonym wyglądem. Taka sytuacja jest u ryby Pseudotropheus sp. Elongatus Mphanga. Nazwa wskazuje na gatunek, który prawdopodobnie jest z rodzaju Pseudotropheus (niekoniecznie), posiada wydłużony tułów ("Elongatus") i został odłowiony (zauważony) w miejscu zwanym Mphanga. Nazwa występowania może być nazwą wioski na jeziorem Malawi, nazwą wyspy (wówczas zwykle dodaje się ang. słowo "Island" - wyspa) lub np. nazwą zatoki (wtedy zwykle dodaje się ang. słowo "Bay" - zatoka). W rzadkich przypadkach może to być również nazwa konkretnego stanowiska pod wodą (wówczas nazwa pochodzi zwykle od ang. słowa "Reef" - rafa).
Marmelade to nazwa, która zwykle towarzyszy pstrokato nakrapianym hybrydom. W wyniku różnorakich krzyżówek udało się wyselekcjonować ryby, które mają niekiedy bardzo ciekawe ubarwienie ale jednak nie wystepują w takiej kolorystyce naturalnie w Jeziorze Malawi. Podobnie rzecz się ma z nazwą "Coral", która odnosi się do nienaturalnie ubarwionych ryb z gatunku Chindongo saulosi. W hodowli otrzymano samice, które nie są żółte (naturalne) lecz pomarańczowe. Aby odróżnić tą odmianę nadano jej nazwę "Coral". Analogiczna sytuacja występuje także u innych ryb związanych z Malawi - np. niektóre gatunki z rodzaju Aulonocara również w wyniku hybrydyzacji otrzymały bardzo ciekawe barwy - stąd pojawiły się nazwy odmian Aulonocara sp. Fire Fish, Aulonocara sp. Marmelade. Natomiast nazwa "Red Red", która odnosi się do gatunku Metriaclima estherae określa nam odmianę, którą otrzymano w wyniku naturalnej selekcji. Pyszczaki Red Red posiadają nieco inne ubarwienie niż standardowa odmiana dzika - samce są pastelowo białe lub błękitne a samice pomarańczowe. I na koniec słowo "Zebra", które zwykle odnosi się do odmian, które posiadają wyraźnie zarysowane pionowe pasy na tułowiu.
Glony w zbiorniku
Akwaria typu Malawi wyglądaja najlepiej, gdy skały są porośnięte glonami. W zasadzie jest to jeden z nielicznych typów akwariów gdzie glony w zbiorniku wyglądają dobrze i w zasadzie nie trzeba się martwić z powodu ich rozrostu. Na dnie stosuje się piasek lub połączenie piasku i żwiru, a ponieważ ryby często kopią w podłożu to na piasku glony z reguły nie mają możliwości rozwoju bo piasek jest w ciagłym ruchu. Zatem jedyny kłopot jaki stwarzają glony w akwarium typu Malawi polega na usunięciu ich z szyb i ze sprzętu co jest znacznie łatwiejsze niż z naturalnych dekoracji.
Zobacz także: