Akwarium roślinne HT 67

Zdjęcie: Michał Kmieć, akwarium roślinne z systemem dozującym CO2 z dobrej jakości oświetleniem LED.

Na wstępie najlepiej będzie zadać sobie pytanie - Czym w ogóle jest akwarium roślinne?

W najprostszych słowach jest to akwarium, w którym główny nacisk położony jest na utrzymanie bytujących w nim roślin w jak najlepszej kondycji. Jednym z podstawowych czynników warunkującym sukces w tej kwestii jest światło.

Dobierając światło dla roślin musimy się kierować kilkoma sztywnymi wytycznymi. Pierwszym i uniwersalnym dla wszystkich roślin kryterium jest dobór odpowiedniej temperatury barwowej wyrażanej w Kelwinach (K). Dla akwarium roślinnego najlepszym wyborem są lampy o temperaturze 5500-6500K. Te zakresy odpowiadją temperaturze światła słonecznego w bezchmurne południe, co jest optymalne dla prawidłowego prowadzenia procesu fotosyntezy. Taka barwa gwarantuje nam też, że wybrana przez nas lampa będzie generować światło o odpowiednich ilościach fal niebieskich i czerwonych. Rośliny bowiem potrzebują nieco innego spektrum światła niż to dostrzegane przez nas. Nasze oko najlepiej odbiera fale z zakresu 500-600 nm, które są dobre dla nas i dla wielu gatunków glonów jednak niekoniecznie dla roślin.
Dla zieleni w naszym akwarium znaczenie mają dwa zakresy fal świetlnych. Pierwszy to barwa niebieska (400-480nm), natomiast drugi to fala czerwona (600-680 nm). To właśnie te dwa przedziały stymulują prawidłowy przebieg fotosyntezy i odpowiadają za bujne, zwarte przyrosty. Ciekawostką jest to, że rośliny doskonale potrafią rosnąć tylko w tych dwóch barwach światła (mówiąc w skrócie nie potrzebują białego czy żółtego światła). Gdyby zastosować lampę o odpowiedniej mocy z diodami tylko niebieskimi (royal blue) i czerwonym (deep red) wówczas rośliny niemal w ogóle nie będą się różnić od tych, rosnących pod tradycyjnymi lampami. Źródła światła o temperaturze 5500-6500K technicznie muszą dysponować właśnie tymi pasmami światła, żeby uzyskać żądane wartości temperatury barwowej. Sprawę ułatwia fakt, że każda lampa posiada diagram spektrum światła, którym dysponuje, wystarczy więc wybrać taką, która najbardziej pokrywa się z zapotrzebowaniem roślin.

diagram fal

Diagram przedstawiający zakres fal świetlnych optymalnych dla prowadzenia fotosyntezy przez rośliny.

Drugim kryterium doboru światła jest jego moc, ta natomiast zależy od tego jakie gatunki roślin będziemy hodować. Bowiem akwarium roślinne to nie tylko zbiorniki w stylu holenderskim z bardzo intensywnym światłem, ale to także aranżacje w których skład wchodzą cieniolubne Anubiasy i Microsoria. Ważne więc jest, żeby rośliny, które zamierzamy umieścić w zbiorniku były zbliżone, jeśli chodzi o wymagania świetlne. Wtedy pozostaje nam tylko wybrać odpowiednią moc oświetlenia.

Oświetlenie tradycyjne (np. świetlówki):

W przypadku użycia standardowych świetlówek T5/T8 sprawa jest dość prosta, bo możemy kierować się przelicznikiem wat/litr (W/l), czyli mocą światła. I tak dla roślin cieniolubnych jak wspomniane Anubiasy, Microsoria oraz inne wolno rosnące rośliny jak Kryptokoryny wystarczy moc oświetlenia w przedziale 0,3-0,4 W/l.

rośliny1

Zdjęcie: Tommy Aquario, badzo mało wymagające rośliny (kryptokoryny) rosnące w mało popularnym i tanim oświetleniu tradycyjnym (kompaktowym) o bardzo słabej jakości oraz mocy.

Dla średnio wymagających roślin jak Hygrophyle, Lilaeopsisy czy zielone odmiany Rotali potrzeba światła mocniejszego z zakresu 0,5-0,7 W/l. Ostatnią grupą są rośliny wymagające silnego oświetlenia, takie jak trudniejsze rośliny trawnikowe oraz większość roślin o liściach, w których pożądana barwa jest inna niż zielona. Dla tej grupy moc oświetlenia powinna zawierać się w przedziale 0,7-1 W/l lub więcej w szczególnych przypadkach. Warto też wspomnieć, że przedział w zakresie mocy 0,7-1 W/l zarezerwowany jest dla akwariów z dozowaniem CO2, silnie nawożonych. Można spotkać się też z opinią jakoby duże zbiorniki potrzebowały nieco mniej światła w przeliczeniu na litr. O ile jest w tym ziarno prawdy, to różnica ta jest na tyle marginalna, że nie ma większego sensu rozważania jej, gdyż przedziały mocy oświetlenia wymaganego w obu przypadkach mocno się zazębiają.

rosliny 679

Zdjęcie: Aqua Planter, rośliny wymagające rosnące w mocnym oświetleniu.

Oświetlenie diodowe typu LED:

W przypadku oświtlenia LED sprawa ma się nieco inaczej. Ze względu na wyższą efektywność świetlną określa się je za pomocą natężenia światła wyrażaną w lumenach/Wat (nie ma tu zastosowania przeliczanie Watów na litr). Dodatkowo zróżnicowanie rodzajów diod ledowych sprawia, że ilość lumenów generowanych z 1W jest różna dla poszczególnych typów LEDów. Przy doborze takiego oświetlenia kierujemy się więc nieco uproszczonym przelicznikiem lumenów/litr (lm/l). I tu tak jak w przypadku świetlówek mamy 3 standardowe progi mocy oświetlenia. Niekiedy można spotkać się z opinią, że przy mało wymagających roślinach dolna granica oświetlenia wynosi 10 lm/l. Jest to teza dość ryzykowna, rośliny takie jak Anubias co prawda nie zginą pod takim oświetleniem, ale nie możemy też liczyć na bujny ich wzrost. Dla tego jako najniższy próg oświetlenia radzę jednak używać minimum 20 lm/l. Zatem dla roślin mało wymagających stosujemy oświetlenie z przedziału 20-30 lm/l. Dla roślin średnio wymagających ta wartość będzie zamykać się w przedziale 30-50 lm/l. Powyżej 50 lm/l będą potrzebować rośliny wymagające, którym dodatkowo trzeba będzie stosować dozowanie CO2. Graniczną bezpieczną wartością jest 70 lm/l. Oczywiście można stosować mocniejsze światło jednak wymaga to sporo doświadczenia i może skończyć się inwazją glonów, jeśli nie okiełznamy zbiornika.

akwarium roślinne 458

Zdjęcie: Laszlo Szilva, rośliny rosnące w świetle ledowym (diody odbite w lustrze wody)

Oświetlenie metahalogenowe HQI. 

Ostatnim standardowym rodzajem oświetlenia są lampy HQI. W tym wypadku również kierujemy się ilością lumenów generowanych przez lampę (przeliczniki patrz powyżej).

Jaki zatem typ oświetlenia jest najlepszy?

o3

Kilka lat temu zdecydowanie można by było powiedzieć, że standardowe świetlówki T8 a później T5 są najlepszym rodzajem oświetlenia. Obecnie jednak technologia LED zaczyna dominować na rynku i dorównuje a czasem nawet przewyższa jakością świetlówki. Każdy rodzaj oświetlenia ma jednak swoje wady i zalety.
Świetlówki są tanie w zakupie, jednak w akwariach wymagających dużej ilości światła, potrzebujemy ich dość sporo. Po za tym zużywają dość dużo energii więc na pewno odczujemy to w rachunkach. Do tego dochodzi koszt wymiany świetlówek co najmniej raz do roku. Wciąż jest jednak wielu akwarystów, dla których to właśnie ten rodzaj światła jest najlepszy ze względu na bardzo dobre oddawanie kolorów roślin i ryb. Lampy LED są nadal stosunkowo drogą opcją na początku, ze względu na wysoką cenę zakupu. Jest to jednak rekompensowane przez niski koszt energii oraz długą żywotność sprzętu.

Dodatkowo konstrukcje oparte na technologii LED pozwalają na dostosowanie mocy oświetlenia oraz w niektórych przypadkach także barwy czy nawet symulację wschodu i zachodu słońca oraz efektów pogodowych. Dodatkowym plusem jest wysoki poziom bezpieczeństwa ze względu na hermetyczność akwarystycznych lamp LED co zapobiega ewentualnemu porażeniu w przypadku zamoczenia lampy.

Lampy typu HQI są najgorszą ekonomicznie opcją ze względu na wysoką cenę i duże zużycie energii co przekłada się na wysoki koszt eksploatacji. Ich niewątpliwą zaletą jest jednak wysoka jakość światła oraz jego efektywność. Lampy HQI są praktycznie jedyną, sensowną opcją przy zbiornikach o wysokości powyżej 50cm. Inne lapy na takich głębokościach nie zapewniają dostatecznej ilości światła w strefie przydennej co może powodować gubienie dolnych liści bądź nawet zahamowanie wzrostu roślin.

Skoro wiemy już jaka jest odpowiednia moc oświetlenia naszego akwarium to pozostaje jeszcze kwestia, ile godzin dziennie zbiornik ma być oświetlany. W strefie tropikalnej dzień trwa średnio 12 godzin, abstrahując od pór roku na zwrotnikach, gdzie czas trwania dnia zimą to minimum 11h, natomiast najdłuższy dzień to 13,5h. W akwarium roślinnym jednak, na 12h cykl dnia możemy sobie pozwolić tylko w przypadku akwariów z oświetleniem o niskiej mocy i prostymi gatunkami szybko rosnących roślin. W zbiornikach z roślinami wymagającymi, gdzie światła jest dość dużo - a zwłaszcza w takich typu High-Tech tak długi czas oświetlenia spowodował by nadmierny rozwój glonów. Dla tego w akwariach tego typu zalecany przedział pracy oświetlenia zamyka się w 8-10h.
Wybór oświetlenia zależy zatem od roślin jakie mają być hodowane w zbiorniku oraz jego głębokości. Warto też wziąć pod uwagę aspekt ekonomiczny, ponieważ światło jest najbardziej energochłonnym osprzętem w naszym akwarium. Pamiętajmy też, że nie ma dwóch jednakowych zbiorników i powyższe wytyczne są jedynie zakresami, które mają nam ułatwić wybór odpowiedniego światła na początek. Docelowo każdy akwarysta sam musi określić jakie oświetlenie najlepiej sprawdza się w przypadku jego akwarium. Jednak zastosowanie się do takich podstawowych wytycznych znacznie ułatwia ten proces i pozwala uniknąć wielu problemów.

rośliny3

rośliny2

Zdjęcia: Tommy Aquario, rośliny mało wymagające rosnące w słabym oświetleniu (przy użyciu budżetowych standardowych lamp akwariowych typu LED)

Autor: Ukorzeniony Zoo (Dawid)

Zobacz także:

Artykuł o funkcji wschodu i zachodu słońca w lampach akwariowych (kliknij, aby przejść)

Zdjęcia: Tommy Aquario, diagram - Ukorzeniony Zoo

Zgoda na pliki cookie i przetwarzanie danych

Na naszej stronie internetowej używamy plików cookie. Niektóre z nich są niezbędne dla funkcjonowania strony, inne pomagają nam w ulepszaniu tej strony i doświadczeń użytkownika (Tracking Cookies). Możesz sam zdecydować, czy chcesz zezwolić na pliki cookie. Należy pamiętać, że w przypadku odrzucenia, nie wszystkie funkcje strony mogą być dostępne.