Sepioloidea lineolata
Nazwa gatunkowa: Sepioloidea lineolata.
Nazwa polska: mątwa pręgowana.
Występowanie geograficzne: północno-zachodnie i południowo-wschodnie wybrzeża Australii – od Australii Zachodniej po Nową Południową Walię. Gatunek zamieszkuje płytkie, przybrzeżne wody o piaszczystym lub mulistym dnie, często spotykany na głębokości od 1 do 60 m.
Wygląd: ciało zaokrąglone, gruszkowatego kształtu, o długości do 7–8 cm, pokryte charakterystycznym biało-szarym tłem z ciemnymi, równoległymi paskami biegnącymi wzdłuż ciała – wyglądem przypomina „piżamę”. Ramiona krótkie, gęsto ułożone wokół otworu gębowego. Oczy duże, wyraźne.
Rozmiar: długość ciała do 7–8 cm, całkowita długość z ramionami do ok. 10–12 cm.
Długość życia: ok. 6–10 miesięcy (bardzo krótki cykl życiowy).
Typ środowiska: zamieszkuje piaszczyste dno, w którym potrafi się niemal całkowicie zakopać. Unika silnych prądów i twardego podłoża. Preferuje wody przybrzeżne o umiarkowanej temperaturze.
Wystrój zbiornika: zbiornik powinien być wyposażony w drobne, miękkie podłoże (piasek koralowy lub aragonitowy), umożliwiające zakopywanie się. Kryjówki z muszli, rur PVC, glinianych dzbanów lub fragmentów skał. Zalecane punktowe oświetlenie nocne (LED), umożliwiające obserwację aktywności po zmroku. Filtracja powinna być umiarkowana – bez silnego prądu wody (nie stosować falowników morskich). Konieczne szczelne przykrycie zbiornika – mimo braku ramion typowych dla ośmiornic, mątwa potrafi aktywnie wydostawać się z akwarium.
Wymagane parametry wody: KH: 8–12, pH: 8.1–8.4, zasolenie: 33–35‰. Azotany i fosforany jak najniższe (najlepiej bliskie zeru). Wymagana filtracja mechaniczna, biologiczna i chemiczna (np. węgiel aktywowany, żywice absorbujące NO₃ i PO₄). Nie należy używać falowników – zalecane cyrkulatory do zbiorników słodkowodnych o delikatnym przepływie.
Zabezpieczyć wloty filtrów gąbką lub siatką.
Temperatura: optymalnie 22–25°C. Gatunek ciepłolubny – wymaga grzałki z termostatem. Przy temperaturze poniżej 20°C staje się ospały, a przy zbyt wysokiej (>27°C) może dojść do śmierci z przegrzania lub przyspieszenia cyklu życiowego.
Zalecany minimalny litraż: min. 300 l dla jednego osobnika. Wskazany zbiornik o min. wymiarach 120x50x50. Gatunek należy trzymać wyłącznie pojedynczo – w grupach dochodzi do agresji i kanibalizmu.
Zachowanie: samotnicza i terytorialna mątwa, aktywna głównie w nocy lub o zmierzchu. W dzień zakopuje się w piasku, zostawiając widoczne jedynie oczy i syfon. Może reagować na bodźce zewnętrzne (np. obecność człowieka), ale jest znacznie mniej interaktywna niż ośmiornice. Wrażliwa na stres (nie polecana osobom mającym dzieci lub psy), zmiany parametrów wody i transport. Wydziela atrament przy silnym pobudzeniu lub w stresie – należy stosować filtrację z węglem aktywowanym. W jej skórze obecne są komórki jadowe, podobne do tych u błazenków – ukłucie mątwy może być niebezpieczne dla małych zwierząt i powodować stany zapalne u ludzi.
Dieta: drapieżnik o wybitnie mięsożernych preferencjach. Zjada drobne ryby, krewetki (mysis, artemia, krewetki solankowe), małże, ślimaki, mrożony kryl, fragmenty mięsa ryb morskich. Nie przyjmuje pokarmów suchych ani sztucznych. Najlepiej podawać żywy lub świeżo rozmrożony pokarm z pęsety lub na dnie. Wymaga codziennego karmienia w małych porcjach – nieprzyjmowanie pokarmu przez więcej niż 24–48 h może świadczyć o stresie lub zbliżającym się końcu życia. Warto mieć osobną hodowlę pokarmu żywego - np. molinezji tolerujących słoną wodę.
Dymorfizm płciowy: brak wyraźnych różnic płciowych w wyglądzie zewnętrznym. U samców jedno z ramion przekształcone w narząd kopulacyjny (hektokotylus), lecz trudno dostrzegalny w warunkach akwariowych.
Rozmnażanie: w warunkach domowych praktycznie niemożliwe. Samica składa jaja (kilkadziesiąt do ponad stu), przyklejając je do powierzchni podłoża lub ścianek kryjówki. Opiekuje się nimi do momentu wyklucia, po czym umiera. Młode są planktoniczne i wymagają intensywnego karmienia bardzo drobnym żywym pokarmem (larwy widłonogów, solowiec), co czyni ich wychów trudnym nawet w warunkach laboratoriów naukowych.
Uwagi: Sepioloidea lineolata to niewielka, efektowna mątwa, która – w przeciwieństwie do większości innych głowonogów – może być utrzymywana w mniejszym zbiorniku, jeśli zapewni się odpowiednie warunki. Ze względu na krótki cykl życia, bardzo wysoką wrażliwość na parametry wody i konieczność żywienia żywym pokarmem, gatunek ten nie jest polecany początkującym akwarystom morskim. Wymaga cierpliwości, zaawansowanej filtracji oraz obserwacji zachowania. Mimo uroczej aparycji i niewielkiego rozmiaru, Sepioloidea lineolata to zwierzę delikatne, które w niewłaściwych warunkach może szybko umrzeć. Ze względu na swój jad (choć niegroźny dla człowieka), nie powinno się go dotykać gołymi rękami. Sporadycznie pojawia się w handlu w USA i Australii, rzadko w Europie. Najczęściej trzymana jest w zbiornikach akwariowych przez akwarystów australijskich. W przypadku zakupu – konieczna kwarantanna i obserwacja pod kątem stresu i jedzenia.