Zdjęcie: Steven-Cynthia Elkins, Octopus joubini.
Zdjęcie: Carlos Mariaca, Octopus joubini samica pilnująca młodych.
Nazwa gatunkowa: Octopus joubini.
Nazwa polska: ośmiornica karłowata (rzadziej: ośmiornica Joubina).
Występowanie geograficzne: zachodni Atlantyk – przybrzeżne wody Zatoki Meksykańskiej, Karaibów oraz południowo-wschodniego wybrzeża USA (od Florydy po Luizjanę), spotykana także wokół Bahamów i na niektórych wyspach Małych Antyli.
Wygląd: niewielkie ciało o długości płaszcza do 5–8 cm. Skóra najczęściej pomarańczowa, pod spodem biała ale gatunek potrafi się kamuflować i zmieniać ubarwienie. Spotyka się również osobniki brązowe i rdzawoczerwone. Młode osobniki szkliste, młodociane szkliste w pomarańczowe kropki. Ramiona wyraźnie dłuższe od ciała – do 15–20 cm, zakończone przyssawkami. Oczy duże, umieszczone po bokach głowy. W spoczynku może przyjmować postawę "kuli", chowając ramiona pod ciało.
Rozmiar: długość ciała do 5-8 cm, ramiona 15-20 cm, całkowita długość z ramionami do ok. 20–26 cm.
Długość życia: bardzo krótka – zazwyczaj 6–10 miesięcy.
Typ środowiska: zasiedla piaszczyste, muliste i kamieniste dno płytkich lagun i wybrzeży, często w pobliżu raf koralowych lub zarośli trawy morskiej. Spotykana na głębokości 1–20 m, nierzadko podczas odpływów.
Wystrój zbiornika: akwarium musi oferować wiele kryjówek i zacienionych miejsc. Zalecane są ceramiczne rury, muszle, groty skalne, sztuczne rafy, fragmenty rur PVC, dzbanki, misy gliniane, doniczki. Pokrywa musi być absolutnie szczelna – ośmiornice potrafią prześliznąć się przez szczeliny poniżej 0,5 cm. Wymagane przytłumione światło nocne, np. LED z możliwością regulacji natężenia. Nie stosować falowników – zamiast tego cyrkulatory słodkowodne z osłoną wlotu. Lekki, ale stały ruch wody jest wskazany.
Wymagane parametry wody: KH: 8–12, pH: 8.1–8.4, zasolenie: 33–35‰, NO₃ i PO₄: jak najniższe, najlepiej bliskie zeru. Wymagana intensywna filtracja mechaniczna i biologiczna oraz sorbenty związków azotu i fosforu. Skuteczna filtracja i regularne podmiany są kluczowe.
Temperatura: najlepiej 23–25°C (optymalna). Temperatura powyżej 27°C skraca długość życia. Gatunek ciepłolubny – w większości przypadków wymagane będzie podgrzewanie wody.
Zalecany minimalny litraż: min. 240 l dla jednego osobnika. Idealny będzie zbiornik o wymiarach minimum 120×40×40 cm.
Zachowanie: samotniczy, aktywny głównie nocą, ale może być widywany także o świcie lub zmierzchu. Zdolny do eksploracji otoczenia, zabawy przedmiotami, manipulacji mackami. Silnie terytorialny – nie należy trzymać więcej niż jednego osobnika w zbiorniku. Bardzo inteligentny – szybko uczy się otwierania pokryw i manipulacji elementami wystroju. Potrzebuje spokoju i przewidywalnego rytmu dnia.
Dieta: typowy drapieżnik – preferuje drobne krewetki, małe kraby, ryby, mięczaki (małże, ślimaki), mięso ryb morskich (np. filet z dorsza, morszczuka), mrożony kryl, stynkę. Pokarm najlepiej podawać za pomocą pęsety lub w muszlach – można stosować metody karmienia stymulujące naturalne zachowania. Nie przyjmuje suchego pokarmu. Wymaga wysokiej jakości, świeżego lub mrożonego białka.
Dymorfizm płciowy: bardzo trudny do rozróżnienia. Samce posiadają jedno z ramion przekształcone w hektokotylus (narząd kopulacyjny), jednak u tego gatunku jest on trudny do zaobserwowania bez uważnej analizy.
Rozmnażanie: bardzo trudne w warunkach domowych. Samica składa do kilkuset drobnych jaj (ok. 1–2 mm), z których wylęgają się maleńkie planktoniczne larwy. Nie troszczy się o nie w sposób tak intensywny, jak gatunki składające duże jaja. Wylęg wymaga dostępności żywego planktonu (np. widłonogi, wylęg solowca, larwy krewetek), co praktycznie uniemożliwia odchów w warunkach amatorskich. Samica po złożeniu jaj zazwyczaj umiera.
Uwagi: Octopus joubini to jeden z najmniejszych i najbardziej dostępnych gatunków ośmiornic spotykanych w amatorskiej akwarystyce. Ze względu na kompaktowe rozmiary i przybrzeżne występowanie bywa odławiany jako przyłów lub trafia do obrotu w ramach hodowli naukowych. Idealny dla osób chcących rozpocząć przygodę z hodowlą głowonogów. Bardzo wrażliwy na jakość wody i stres. Wymaga codziennego monitoringu stanu zdrowia, karmienia i zabezpieczeń. Ze względu na krótki cykl życia (poniżej roku) nie należy spodziewać się długotrwałej hodowli – to raczej fascynujący projekt biologiczny niż długowieczny pupil. Występuje w strefie pływowej i może być obserwowany przez ludzi podczas snorkelingu i nurkowania na niewielkich głębokościach. W handlu często mylony z młodymi osobnikami innych gatunków – dlatego zalecany zakup ze sprawdzonych źródeł. Najczęściej gatunek trzymany przez akwarystów z Meksyku i USA.