Zdjęcie: Brandon Hannah, Abdopus abaculus.
Nazwa gatunkowa: Abdopus abaculus.
Nazwa polska: ośmiornica mozaikowa.
Występowanie geograficzne: Zachodni Pacyfik – od Filipin, poprzez Indonezję (Sulawesi, Molouki), aż po północne wybrzeża Australii. Spotykana również w rejonach Mikronezji i Papui-Nowej Gwinei. Preferuje przybrzeżne, płytkowodne rejony raf koralowych oraz piaszczysto-skaliste dno lagun i przybrzeżnych zatok.
Wygląd: płaszcz o długości do 5 cm, barwa zasadniczo brązowa, szaro-beżowa lub rdzawa. Na ciele i ramionach występują mozaikowe wzory złożone z nieregularnych, jasnych i ciemnych plam – u każdego osobnika nieco inne. Ramiona bardzo długie jak na rozmiar ciała, cienkie, o długości nawet do 25 cm. Skóra pokryta brodawkami i guzkami, które umożliwiają kamuflaż. Gatunek zdolny do szybkiej zmiany koloru i faktury skóry. Nie posiada plam przypominających oczy (jak u O. bimaculoides).
Rozmiar: Długość ciała (głowy) do 5 cm, długość całkowita z ramionami do 30 cm.
Długość życia: do 10–12 miesięcy (typowy cykl roczny jak u większości małych ośmiornic).
Typ środowiska: zamieszkuje muliste i piaszczyste dno w strefie pływów, często w pobliżu formacji skalnych, koralowców i łąk trawy morskiej. Spotykana zwykle na głębokości 0,5–5 m. W ciągu dnia ukryta w norach wykopanych w piasku lub muszlach, często przykrywa się kamykami i szczątkami organicznymi.
Wystrój zbiornika: wymaga zbiornika z piaszczystym podłożem i licznymi kryjówkami – muszle, rurki PVC, ceramiczne groty i dzbanki, kawałki skał. Oświetlenie przytłumione – światło nocne (np. czerwone LED) umożliwia obserwację aktywności. Zbiornik musi być całkowicie szczelny – nie może mieć żadnych szczelin, którymi ośmiornica mogłaby uciec. Ruch wody – bez falowników (za pomocą cyrkulatorów z zabezpieczonym wlotem siatką (nie gąbką, gdyż ośmiornica ją ściągnie). Gatunek bardzo podatny na stres przy intensywnym świetle i hałasie.
Wymagane parametry wody: KH: 7–10, pH: 8.1–8.4, zasolenie: 33–35‰, NO₃ i PO₄: bardzo niskie (bliskie zeru), filtracja: wysokiej jakości, mechaniczna, chemiczna i biologiczna. Wskazane stosowanie żywic pochłaniających zanieczyszczenia organiczne. Wloty filtrów muszą być zabezpieczone.
Temperatura: optymalnie 24–26°C. Długotrwałe temperatury powyżej 28°C lub poniżej 22°C mogą wywoływać stres i choroby.
Zalecany minimalny litraż: 300 litrów dla jednego osobnika. Akwarium o wymiarach przynajmniej 120x50x50 cm. Ze względu na terytorializm i możliwą agresję nie należy łączyć kilku osobników w jednym zzbiorniku.
Zachowanie: ośmiornica samotnicza, terytorialna. Aktywna głównie wieczorem i nocą. Dobrze maskuje się w podłożu – znana z tworzenia „nory” zasłoniętej kamieniami i muszlami. Bardzo inteligentna, szybko się uczy. Można ją przyzwyczaić do obecności człowieka i karmienia z pęsety. Lubi manipulować przedmiotami – dobrze jest dostarczyć jej zabawki, np. zakrętki, muszle, klocki. Ciekawostką jest zdolność „maskowania się” poprzez zasłanianie wejścia do kryjówki drobnymi elementami – muszlami, koralami, fragmentami roślin – co czyni ją podwodnym architektem. Nie może być trzymana z rybami, krewetkami ani innymi bezkręgowcami – traktuje je jako pokarm. Wymaga ciszy i stabilnych warunków – silny ruch, światło i nagłe zmiany wywołują stres.
Dieta: mięsożerna. Preferuje żywy pokarm – drobne kraby, krewetki, ślimaki, małe ryby. Można nauczyć przyjmowania mrożonego pokarmu (kryl, stynki, mięso ryb morskich). Nie przyjmuje pokarmów suchych. Może grymasić przy nowym typie pokarmu. Intensywnie brudzi wodę przy jedzeniu – konieczne podmiany i silna filtracja.
Dymorfizm płciowy: trudny do zaobserwowania w akwarium. Samiec posiada jedno ramię przekształcone w hektokotylus (narząd kopulacyjny), ale jego rozpoznanie wymaga doświadczenia i obserwacji podczas zalotów.
Rozmnażanie: nieodnotowane w akwariach domowych, choć możliwe. Samica składa małe jaja w ukryciu – wymaga to cichego otoczenia. Nie pobiera pokarmu podczas inkubacji i umiera po wykluciu młodych. Larwy są planktoniczne – trudne do wykarmienia w warunkach domowych, wymagają hodowli widłonogów, wylęgu solowca, larw krewetek. Pełny cykl hodowlany bardzo trudny do odtworzenia w akwarium.
Uwagi: Abdopus abaculus to bardzo ciekawa, lecz rzadka w handlu ośmiornica. Czasem mylona z innymi małymi gatunkami rodzaju Abdopus, np. A. aculeatus. Ze względu na niewielkie rozmiary i tropikalne wymagania cieplne, teoretycznie nadaje się do hodowli w warunkach domowych, ale wymaga doświadczonego opiekuna, stabilnych parametrów i silnej filtracji. Bardzo inteligentna i obserwacyjna, bywa podatna na stres. Może opuszczać akwarium – ucieczki przez milimetrowe szczeliny są możliwe. Z tego powodu zbiornik musi być zamykany szczelnie i dociśnięty ciężarem.