Zdjęcie: Paul Nicklen Photography, Mola mola.
Mola mola, znany również jako samogłów, to jeden z najbardziej intrygujących mieszkańców oceanów, którego niezwykły wygląd i zachowania budzą zdziwienie zarówno wśród zwykłych ludzi jak i naukowców.
Wyróżnia się nietypową, niemal geometryczną sylwetką. Ryba posiada masywny, spłaszczony tułów wyglądający jak wielka głowa z nosem, która przechodzi od razu w bardzo zredukowany ogon. Niewielkie płetwy czołowe oraz charakterystyczne, "rozmyte" kształty nadają jej wygląd niemal surrealistyczny. Ten wygląd jest wynikiem adaptacji do życia w otwartych wodach, gdzie nie zależy temu gatunkowi na szybkich zwrotach, lecz na efektywnym wykorzystaniu energii. Mola mola może osiągać nawet do 3 metrów długości i ważyć ponad 2 tony, co czyni ją najcięższą rybą kostnoszkieletową na świecie.
Samogłów występuje w większości oceanów dosyć powszechnie, czasem spotykany jest również w Bałtyku. W ciągu ostatnich 20 lat gościł w naszym morzu pięć razy. Niestety Morze Bałtyckie jest dla niego pułapką, gdyż jest zbyt zimne i ma zabyt małe zasolenie. Ponadto ciężko się z tego akwenu jemu wydostać, gdyż jest w zasadzie tylko jedna droga przez Cieśniny Duńskie. Do Bałtyku pojedyncze osobniki trafiają wraz z ciepłym prądem wodnym, który dociera do naszych wód przez Morze Północne.
Samogłów preferuje otwarte przestrzenie morskie i potrafi się zanurzać na głębokości nawet kilkuset metrów. Mimo tego rybę często można spotkać przy powierzchni, gdzie leży na boku. To zachowanie, znane jako „sunbathing” (opalanie się), pomaga im podnosić temperaturę ciała po długich zanurzeniach w chłodniejszych warstwach wody oraz może służyć do pozbywania się pasożytów (niektóre gatunki ptaków wyskubują je wówczas).
Mola mola zadziwia nie tylko swoim wyglądem, ale i nietypowym stylem życia... Ze względu na masywną budowę, nie jest szybka ani zwinna. Jej poruszanie odbywa się głównie dzięki ruchom pionowych płetw, co nadaje jej spokojny, niemal majestatyczny ruch w tempie około 3 km/h. Ponadto gatunek cechuje unikalna biologia rozrodu. Samogłów rozmnaża się poprzez produkcję ogromnej liczby jaj. Jeden osobnik może wyprodukować 300-500 milionów jaj, co jest jednym z najwyższych wyników wśród ryb kostnoszkieletowych. Ikra pływa planktonicznie w toni wodnej i spośród tak ogromnej liczby pewna liczba osobników ma szansę trafić na odpowiednie warunki i przetrwać. Po wykluciu maluchy przypominają wyglądem małe gwiazdki, które w żadnym przypadku nie przypominają typowego narybku ryb. Dorosłe ryby żywią się planktonem, małymi meduzami, skorupiakami, które pływają w toni wodnej (są zasysane z wody). Pomimo licznych badań, wiele aspektów biologii samogłowów, takich jak szczegóły cyklu życia czy migracje, nadal pozostaje zagadką.
Gatunek nie grzeszy inteligencją. Mózg tych ryb waży około 4 gramy. Mola mola pływa z otwartym otworem gębowym co dodatkowo wygląda jakby była nieco nierozgarnięta a przy tym nie grzeszy urodą. Jednak pomimo tych wszystkich dziwnych, nieszablonowych zachowań jak i wyglądu, budowy oraz sposobu życia ewolucja spowodowała, że gatunek ten jest w stanie przetrwać - co jest nieco zagadkowe. Ryba posiada trujące mięso, więc nie poluje na nią zbyt wielu drapieżników. Żyje w toni wodnej - dlatego nie ma zbyt wielu współlokatorów czy konkurentów. Migruje nieustannie między głębinami a powierzchnią więc nie wchodzi w drogę innym stworzeniom, które pływają głównie poziomo a nie w pionie. Ponadto w ich strategi rozrodu jak i odżywiania się nie angażują zbyt wiele wysiłku a na domiar tego wszystkiego ryby te posiadają dosyć grubą skórę, którą są w stanie uszkodzić jedynie największe zwierzęta morskie jak orki czy lwy morskie. Prawdopodobnie Mola mola znalazł nisze życiowe, w których jest w stanie przetrwać w takiej właśnie postaci. Samogłów, to niezwykle fascynujący przedstawiciel morskiej fauny i musiał się znaleźć w dziale naszych ciekawostek!