Zdjęcie: Piotr Fokt, osobnik Betta splendens zdradzający jakiś stan chorobowy.

Bojownik wspaniały (Betta splendens) to jedna z najchętniej hodowanych ryb akwariowych. Jego imponujące ubarwienie i majestatyczne płetwy sprawiają, że trudno oderwać od niego wzrok. Niestety, selektywna hodowla sprawiła, że niektóre odmiany stały się bardziej podatne na choroby.

Dodatkowo często winowajcą złego stanu bojka jest sam akwarysta, który stwarza mu złe warunki życiowe w postaci nieodpowiednich parametrów wody, zbyt niskiej temperatury, źle dobranej diety czy niski stan higieny zbiornika akwariowego. Ryba zwykle sama zdradza swoim zachowaniem, że jest w złej kondycji by po pewnym czasie zapaść na jakąś chorobę. Taki osobnik jest wtedy mało aktywny, nie reaguje na bodźce zewnętrzne (apatia), jest zawieszony i zgarbiony pod taflą wody lub leży na dnie zbiornika pokładając się na jeden z boków. Chorób tego gatunku jest co prawda wiele jednak właściciele tych pięknych ryb powinni znać te najczęstsze schorzenia, aby skutecznie im zapobiegać i leczyć je (jeżeli jest to możliwe) we wczesnych stadiach.

1. Zgnilizna płetw

Objawy: postrzępione, rozwarstwione płetwy, które stopniowo skracają się i ulegają martwicy. W zaawansowanych przypadkach dochodzi do uszkodzenia tkanki ciała.

Przyczyny: bakterie (najczęściej Pseudomonas lub Aeromonas), które atakują osłabione ryby. Stres, złe warunki wodne, urazy i niski stan higieny zbiornika akwariowego przyczyniają się do zwiększonego ryzyka zachorowania.

Leczenie: poprawa warunków w akwarium (czysta woda, odpowiednia filtracja), kąpiele w roztworze soli akwariowej lub preparatach antybakteryjnych. W ciężkich przypadkach konieczne jest stosowanie antybiotyków, np. na bazie oksytetracykliny.

2. Pleśniawka (Saprolegnia)

Objawy: białe, puszyste naloty przypominające pleśń, pojawiające się na ciele, płetwach i skrzelach.

Przyczyny: infekcja grzybicza spowodowana osłabieniem ryby przez złe warunki wodne, urazy lub wcześniejsze infekcje bakteryjne. Bojowniki często zapadające na pleśniawkę są osobnikami trzymanymi w zbyt niskiej temperaturze np. 21-24°C.

Leczenie: stosowanie środków przeciwgrzybiczych, kąpiele w roztworze błękitu metylenowego lub nadmanganianu potasu. Podniesienie temperatury wody w zbiorniku do 28°C.

3. Puchlina wodna

Objawy: silnie opuchnięty brzuch, wytrzeszcz oczu, odstające łuski przypominające wyglądem szyszkę.

Przyczyny: niewydolność nerek i zaburzenia gospodarki osmotycznej, najczęściej na skutek infekcji bakteryjnej lub pasożytniczej do której dochodzi często w niewłaściwych warunkach bytowych.

Leczenie: wczesne stadia można próbować leczyć środkami antybakteryjnymi, kąpielami w soli akwariowej i poprawą diety. Zaawansowana puchlina zazwyczaj kończy się śmiercią ryby.

4. Rakowe narośla skórne

Objawy: wypukłe narośla w postaci pąków lub guzów.

Przyczyny: zazwyczaj genetyczne. Guzy mogą być pozostałością po nieprawidłowym krzyżowaniu ryb rozmaitych odmian i stosowania różnych inwazyjnych metod w celu uzyskiwania atrakcyjnych kolorystycznie odmian - np. m.in. poprzez naświetlanie.

Leczenie: brak - w przypadku guzów o charakterze złośliwym (guzy przerzutowe) ryba najpewniej umrze. Narośli nie należy usuwać w domowych warunkach gdyż zwykle prowadzi to do zakażeń i śmierci.

Zobacz także:

Osobny artykuł o naroślach rakowych (kliknij, aby przejść)

5. Problemy trawienne / zapalenie przewodu pokarmowego / zaparcia

Objawy: bojownik posiada wyraźnie wzdęty lub wypukły brzuch w kształcie balonu, jest mniej ruchliwy.

Zdjęcie: Zo Fia, bojownik z mocno wzdęty brzuchem.

Przyczyny: cykliczne przekarmienie lub niewłaściwa dieta (zbyt duży udział pokarmu suchego w diecie).

Leczenie: natychmiastowa głodówka przez 1–3 dni, ograniczenie karmienia (mniejsze porcje), podawanie probiotyków oraz wyeliminowanie pokarmu suchego z diety (przynajmniej na jakiś czas).

6. Zapalenie pęcherza pławnego

Objawy: bojownik pływa nienaturalnie – ma problemy z utrzymaniem równowagi, chwieje się na boki, okręca się, leży na dnie lub pływa do góry brzuchem.

Przyczyny: najczęściej wynika z nieodpowiedniej diety – karmienia zbyt dużą ilością suchego pokarmu, który pęcznieje w przewodzie pokarmowym, powodując ucisk na pęcherz pławny. Może być też efektem infekcji bakteryjnej.

Leczenie: natychmiastowa głodówka przez 1–3 dni, podawanie probiotyków oraz poprawa diety lub zmiana diety – więcej pokarmu żywego i mrożonego (wykluczenie pokarmu suchego z diety). Jeśli problem ma podłoże bakteryjne, konieczne mogą być antybiotyki.

Oczywiście powyższe przypadki nie wyczerpują tematu. W dziale "Choroby i leczenie" można znaleźć artykuły opisowe, które również dotyczą innych stanów chorobowych bojowników hodowlanych. Można tam przeczytać m.in. o zaparciach (niewłaściwa dieta), wychłodzeniu (zbyt niska temperatura wody), o ranach skaleczeniach i ugryzieniach (dotyczy bojowników trzymanych w haremach). Nie ma sensu powtarzać tych informacji ponownie w tym artykule zatem odsyłamy do nich z tego miejsca.

Hodowlane odmiany bojownika są niezwykle efektowne, ale jednocześnie bardziej wrażliwe na choroby niż ich dzicy przodkowie. Najlepszą metodą walki z chorobami jest profilaktyka – czysta woda, odpowiednia dieta i brak stresu. Jeśli jednak pojawią się pierwsze objawy, szybka diagnoza i leczenie mogą uratować życie ryby. Warto znać podstawowe choroby i ich symptomy, aby cieszyć się zdrowym i pięknym bojownikiem.