Bojowniki to ryby stricte mięsożerne, które w naturalnym środowisku żywią się dietą bogatą w białko. Ich pożywienie składa się głównie z małych bezkręgowców, takich jak rozwielitki, larwy owadów wodnych czy drobne pierścienice. Nie gardzą także wylęgiem krewetek, ikrą, narybkiem, małymi mięczakami czy latającymi owadami, jak na przykład maleńkie muszki. Dieta bojowników jest zróżnicowana i zazwyczaj obejmuje kilkadziesiąt różnych organizmów...
W warunkach akwarystycznych nie jest możliwe zapewnienie tak zróżnicowanego menu, jednak i tutaj powinno się oferować minimum kilka rodzajów pokarmu. Bojowniki można karmić pokarmem żywym, mrożonym, liofilizowanym, suszonym oraz paszowym czyli pokarmem suchym (nie mylić z pokarmem suszonym). Specyfika układu trawiennego bojowników oraz ich szczególne wymagania sprawiły, że producenci pasz dla ryb akwariowych stworzyli specjalne pokarmy dedykowane dla tych ryb, które w swojej nazwie mają zwykle wyraz - betta. Bojowniki posiadają drobne zęby, krótki przewód pokarmowy i małą jamę brzuszną. Ryby te jedzą małe ilości pokarmu w stosunku do swojej masy co wymusza fakt, że karma musi być wysokoenergetyczna i wartościowa a ponieważ jest to dieta mięsna musi być ona jednocześnie wysokobiałkowa.
Pokarmy żywe
Ten rodzaj pokarmu jest najbardziej atrakcyjny dla tych ryb, ponieważ jest najsmaczniejszy i zapewnia rybom rozrywkę podczas polowania, co pobudza ich pierwotne instynkty myśliwskie (bojowniki są drapieżnikami). Ryby te lubią ganiać za żywym pokarmem. Bojowniki w akwariach chętnie spożywają żywą dafnię, nielotne muszki owocowe, solowce, drobne pierścienice wodne, larwy komara, wodzień i ochotkę. Ważne jest jednak, aby nie karmić ryb zbyt często tym samym pokarmem i stosować żywy pokarm naprzemiennie, ponieważ ciągłe karmienie na przykład ochotką, może prowadzić do otłuszczenia ryb i problemów zdrowotnych. Żywy pokarm można podawać bojownikom hodowlanym, na przykład 2-3 razy w tygodniu lub częściej o ile jest on różnorodny. Żeby mieć dostęp do świeżej i bezpiecznej karmy najlepiej zorganizować sobie domową hodowlę. Na portalu są zamieszczone opisy różnych hodowli organizmów karmowych.
Pokarmy mrożone
Mrożona karma jest także atrakcyjna dla ryb, aczkolwiek nieco mniej niż żywa karma. Najczęściej podawane są mrożone rozwielitki, solowce, lasonogi, wodzenie oraz larwy komarów. W tym przypadku również konieczne jest zapewnienie odpowiedniego miksu różnych typów pokarmu.
Zobacz także:
Artykuł o pokarmach mrożonych (kliknij, aby przejść)
Pokarmy lioflizowane
Choć mniej popularne niż mrożonki, pokarmy liofilizowane są łatwe w przechowywaniu. W Polsce najbardziej rozpowszechnione są liofilizowany rurecznik i szklarka. Przed podaniem, należy je namoczyć przez kilka minut. Bojowniki dzikie często niechętnie przyjmują pokarmy liofilizowane, jednak większość z nich można przyzwyczaić do tego rodzaju diety.
Zobacz także:
Artykuł o pokarmach liofilizowanych i suszonych (kliknij, aby przejść)
Pokarmy suszone
Ten rodzaj pokarmu staje się coraz mniej dostępny w sprzedaży, ponieważ ryby zazwyczaj niechętnie go spożywają. Najpopularniejsza jest suszona rozwielitka, ale dostępne są również suszone rureczniki i ochotki. Przed podaniem tego pokarmu należy go dobrze namoczyć, a nawet lekko podgotować, ponieważ w formie suchej jest on zbyt twardy i często niejadalny dla większości bojowników.
Pokarmy paszowe suche
Jest to po prostu zwykła karma wieloskładnikowa. Istnieje wiele firm produkujących specjalne karmy dla bojowników, które są dostosowane do ich potrzeb rozmiarem i zwykle mają formę kulek. Dorosły bojownik powinien spożywać jednorazowo nie więcej niż 2-3 takie mikro kulki, które bez trudu powinny się zmieścić w jego pyszczku. Ważna jest także jakość tego pokarmu; nie powinien on nadmiernie pęcznieć w wodzie ani zwiększać swojej objętości. Skład karmy powinien być właściwy, czyli bazować na składnikach mięsnych, takich jak mączka z kryla, ryb lub mięczaków, a nie na produktach zbożowych. Powinna ona również zawierać dodatek smakowy, na przykład w postaci owadów lub rurecznika. Pokarmy wieloskładnikowe są wzbogacone o odpowiedni zestaw minerałów jak i witamin a niekiedy posiadają dodatek probiotyków ułatwiających trawienie. Więcej o pokarmach paszowych można znaleźć w dziale Żywienie (kilka artykułów).
Jak karmić?
Warto pamiętać, że bojowniki spożywają bardzo mało pokarmu, dlatego ich dieta powinna być wysokiej jakości. Standardowe pokarmy dla ryb akwariowych (ze zbiorników towarzyskich) nie są odpowiednie i mogą prowadzić do problemów zdrowotnych. Dla hodowlanego Betta splendens zalecam następujący skład diety: 1/2 pokarmu paszowego, 1/6 żywego, 1/6 mrożonego oraz 1/6 liofilizowanego i suszonego. Przy takim rozkładzie nigdy nie napotkałem problemów żywieniowych u moich bojowników. Jednakże u dzikich bojowników proporcje powinny wyglądać nieco inaczej - pokarm paszowy powinien stanowić 1/5 lub 1/6 diety a resztę pokarmy żywe i mrożone. Oczywiście powyższe przykłady nie wykluczają skarmiania bojowników tylko i wyłącznie pokarmem żywym ale jak wspomniano powinien być on różnorodny (minimum kilka różnych organizmów karmowych podawanych naprzemiennie).
Karmienie powinno odbywać się nie częściej niż dwa razy dziennie, na przykład rano i późnym popołudniem, unikając wieczora, aby ryba miała czas na strawienie posiłku przed snem. Istnieje również praktyka, aby skarmiać dorosłe bojowniki raz dziennie ale tyczy się to trzymania ryb w dolnych zakresach temperatury, gdzie ich metabolizm jest wolniejszy (np. 26°C). Bojowniki żerują głównie z tafli wody, więc dobrze aby pokarm pływał po powierzchni, choć zwieszony w tafli również może być przez nie pochwycony i dlatego z tego względu nie nadaje się do skarmiania pokarm tonący i opadający na dno. Ciekawym faktem jest to, że bojownika można przyuczyć z czasem do pobierania pokarmu z łyżeczki, chwytania robaków z wykałaczki lub ręki akwarysty. Jednak wymaga to nieco czasu i zaangażowania. Niektóre ryby potrafią nawet chwytać drobne owady tuż nad lustrem wody. Bojowniki mają bardzo małe żołądki i zwykle cały posiłek trwa u nich 1-2 minuty. Nie zjedzony pokarm należy usunąć a najlepiej karmić tak aby wrzucać im kulki lub robaki pojedynczo wprost pod pyszczek. Wprowadzenie jednego dnia postu w tygodniu do diety jest możliwe, ale niekonieczne przy dobrze zbilansowanym jadłospisie. Taka głodówka może jednak cyklicznie oczyszczać układ pokarmowy ryby wpływając na nią korzystnie.
Zobacz także:
Artykuł o żywieniu ryb akwariowych (kliknij, aby przejść)
Bojowniki niejadki
Bardzo często nowo nabyte bojowniki nie chcą jeść pokarmów, które serwuje im nowy właściciel. Jest to związane z przyzwyczajeniami żywieniowymi nabytymi w pierwotnej hodowli. Dodatkowo ryby te są uznawane za dosyć wybredne i często indywidualnie podchodzą do kwestii smakowych. Należy zaobserwować jakie pokarmy odpowiadają konkretnym osobnikom i tak zmodyfikować ich dietę aby wyeliminować karmę, która jest nie jest pobierana. W niektórych przypadkach można jednak przyuczyć ryby do pewnych pokarmów. Niekiedy pomaga czasowe przegłodzenie ryby.
Tekst: Tommy Aquario