Zdjęcie: Olga Forotinskaya, Diodon hystrix.
Nazwa gatunkowa: Diodon hystrix.
Nazwa polska: najeżka olbrzymia.
Charakterystyka: gatunek słonowodnej ryby z rodziny najeżkowatych (Diodontidae). Jest jedną z największych najeżek i wyróżnia się niezwykłą zdolnością do napełniania swojego ciała wodą lub powietrzem, co pozwala jej odstraszać drapieżniki. Wykazuje ciekawość oraz inteligencję, co czyni ją intrygującym obiektem obserwacji zarówno w naturze, jak i w akwariach.
Występowanie geograficzne: jest gatunkiem szeroko rozprzestrzenionym w strefach tropikalnych i subtropikalnych oceanów. Można go spotkać w:
Atlantyku – od wschodnich wybrzeży USA po Brazylię, wokół Azorów i Wysp Kanaryjskich, Indo-Pacyfiku – od wschodnich wybrzeży Afryki, przez Morze Czerwone, aż po wybrzeża Australii, Filipin i Japonii oraz w Pacyfiku – od Hawajów po wybrzeża Ameryki Środkowej.
Wygląd: ciało masywne, wydłużone, w kształcie walcowatym. Głowa duża, oczy duże i ruchome, co pozwala na szerokie pole widzenia. Skóra pokryta długimi, ruchomymi kolcami, które w momencie zagrożenia unoszą się. Kolorystyka zmienna – od beżowej i oliwkowej po brązową z licznymi ciemnymi plamkami i nieregularnymi wzorami. Brak łusek – skóra jest gładka, ale gruba i pokryta warstwą śluzu chroniącą przed infekcjami.
Rozmiar: w naturalnym środowisku dorasta nawet do 90 cm, co czyni ją największym przedstawicielem rodzaju Diodon. W akwariach rzadko osiąga więcej niż 50-60 cm.
Długość życia: przeciętnie żyje do 15 lat, choć w sprzyjających warunkach może osiągnąć nawet 20 lat.
Typ środowiska: zamieszkuje rafy koralowe, laguny, skaliste wybrzeża i obszary o piaszczystym dnie. Występuje na głębokości od 1 do 50 m. Z reguły preferuje płytkie wody przybrzeżne.
Wymagane parametry wody: pH: 8.0-8.4, zasolenie: 32-38‰, KH: 8-12.
Temperatura: optymalna 24-27°C, tolerowana: 22-30°C.
Zalecany minimalny litraż: dla młodych osobników (do 30 cm): min. 720 litrów. Dla dorosłych osobników: ponad 1000 litrów, najlepiej w dużym akwarium morskim o długości min. 250 cm.
Zachowanie: jest to ryba inteligentna i ciekawska, łatwo rozpoznaje opiekuna i może się oswoić. Jest terytorialna – nie nadaje się do zbiorników z innymi najeżkami ani rybami agresywnymi. Pływa powoli i dostojnie, jednak w chwili zagrożenia potrafi gwałtownie uciekać. W sytuacji stresowej napełnia swoje ciało wodą lub powietrzem, powiększając się kilkukrotnie i unosząc kolce. Wówczas wygląda jak kolczasta piłka. Nie toleruje przerybionych zbiorników i potrzebuje dużo przestrzeni do pływania, gdyż preferuje samotniczy tryb życia. Młode osobniki często gromadzą się w grupach, natomiast dorosłe są typowymi samotnikami.
Dieta: ryba mięsożerna – w naturze żywi się głównie mięczakami i skorupiakami. W akwarium chętnie spożywa: krewetki. kraby, małże, ślimaki, wieloszczety, większego kryla. Posiada silne zęby, które stale rosną – należy podawać twarde pokarmy, np. skorupy małży, aby naturalnie je ścierać.
Dymorfizm płciowy: brak jest widocznych różnic między samcem a samicą.
Rozmnażanie: ryba jajorodna – w naturze dorosłe osobniki spotykają się jedynie w okresie tarła. Samica wyrzuca jaj w toń wodną, samiec je zapłądnia, a później wyklute larwy również unoszą się planktonicznie do czasu osiągnięcia większych rozmiarów. Nie rozmnaża się w akwariach.
Uwagi: jest toksyczna – wątroba, skóra i inne narządy wewnętrzne zawierają tetrodotoksynę, jedną z najsilniejszych trucizn. Spożycie mięsa może prowadzić do śmiertelnego zatrucia. Prymitywne ludy zamieszkujące wyspy pacyficzne poławiały te ryby w celu sporządzania trucizny do grotów strzał. Ryba nie nadaje się dla początkujących akwarystów – wymaga ogromnego zbiornika, odpowiedniej filtracji i specjalistycznej opieki. Do jej odłowu z akwarium najlepiej użyć plastikowego durszlaka z przymocowaną rączka, gdyż złapana do siatki szybko stawia kolce i trudno ją rozplątać (ze względu na toksyny najlepiej nie brać ją do ręki nawet w gumowych rękawiczkach, gdyż można się dodatkowo także zakłóć kolcami.
Niestety często jest sprzedawana w miejscach turystycznych jako pamiątka – w postaci zasuszonej, nadmuchanej ryby z kolcami. Zakup takich pamiątek przyczynia się do nieetycznego połowu tych zwierząt.