Zdjęcie: Brian Gratwicke, Catostomus commersonii, dorosły osobnik.
Zdjęcie: Emilio Concari, Catostomus commersonii, młody osobnik.
Nazwa gatunkowa: Catostomus commersonii.
Nazwa polska: brzana amerykańska (w jęz. ang. white sucker).
Występowanie geograficzne: Ameryka Północna – szeroko rozprzestrzeniona ryba od wschodniej Kanady, przez Wielkie Jeziora, aż po północne rejony USA; zasiedla rzeki, jeziora i strumienie o różnym przepływie.
Wygląd: gatunek o wydłużonym, wrzecionowatym ciele, grzbiecie lekko wysklepionym, z charakterystycznym dolnym położeniem otworu gębowego (ssawkowaty pysk z grubymi wargami przystosowanymi do zeskrobywania osadów dennych). Ubarwienie grzbietu brązowo-oliwkowe lub szarozielone, boki jaśniejsze, srebrzyste, brzuch biały. Ciało lekko opalizujące, pokryte drobną łuską. Płetwa grzbietowa dobrze rozwinięta, płetwa ogonowa głęboko wcięta. Młode osobniki mogą być bardziej kontrastowo ubarwione (wzorzyste z plamkami) niż dorosłe, które są bardziej jednolite kolorystycznie.
Rozmiar: dorosłe osobniki osiągają zazwyczaj 30–50 cm, choć w naturze zdarzają się egzemplarze do 60 cm. W niewoli nie przekraczają 25 cm.
Długość życia: 6–12 lat w naturze, w warunkach akwaryjnych może dożyć nawet 15–17 lat przy odpowiednich warunkach.
Typ środowiska: rzeki, strumienie i jeziora z piaszczystym lub mulistym dnem; preferuje czyste wody, ale toleruje również lekkie zmętnienie i powolny nurt. Spotykany także w wodach przybrzeżnych i zbiornikach zaporowych.
Wymagane parametry wody: pH 6,5–8,0, woda średnio twarda do twardej (8–20°dGH).
Temperatura: preferuje chłodniejsze wody – optymalnie 15–22°C. Toleruje spadki temperatury nawet do 4–6°C zimą.
Zalecany minimalny litraż: ze względu na duży rozmiar dorosłych osobników – minimum 720 l dla jednej ryby, najlepiej w dużym zbiorniku biotopowym lub stawie ogrodowym.
Wystrój zbiornika: podłoże z piasku i drobnego żwiru, korzenie, zatopione gałęzie, płaskie kamienie (do zeskrobywania filmu bakteryjnego i glonów). Wskazana roślinność odporna na przekopywanie dna lub najlepiej jej brak. Zalecane duże przestrzenie plażowe - tzw. łachy piaskowe w zbiorniku do przeszukiwania.
Zachowanie: spokojny i łagodny gatunek, najlepiej trzymany z innymi dużymi, spokojnymi rybami. Nie wykazuje terytorializmu, przebywa głównie na dnie choć potrafi pływać w toni wodnej. Może być płochliwy, zwłaszcza w młodym wieku. Często przeszukuje i przekopuje podłoże w poszukiwaniu pokarmu. Nie należy stosować małych kamyków w akwariach, gdyż przesuwając je może uderzać nimi o szyby.
Dieta: wszystkożerna z przewagą pokarmów pochodzenia roślinnego i detrytusu. W naturze zeskrobuje glony, spożywa szczątki organiczne, larwy owadów i drobne bezkręgowce. W akwarium należy podawać karmę dla ryb dennych, spirulinę, opadające tabletki, gotowane warzywa (np. groszek, cukinia), a okazjonalnie larwy owadów. Chętnie żeruje na naturalnym biofilmie.
Dymorfizm płciowy: trudny do rozróżnienia poza okresem tarła. W porze godowej u samców pojawiają się tzw. guzki tarłowe (małe białe krostki) na głowie i pokrywach skrzelowych. Samice mogą być nieco masywniejsze w budowie w partiach brzusznych.
Rozmnażanie: trudne do przeprowadzenia w warunkach akwariowych ze względu na wymagania przestrzenne i środowiskowe. W naturze odbywa tarło wiosną w płytkich, żwirowych odcinkach rzek lub potoków. Samica składa ikrę wśród kamieni lub żwiru, którą zapładnia samiec. Nie ma żadnej opieki nad ikrą. Wylęg następuje po kilku dniach. Larwy żywią się planktonem, a później przechodzą na detrytus i pokarm roślinny.
Uwagi: gatunek ten nie jest polecany do klasycznych akwariów domowych z powodu rozmiaru i potrzeb przestrzennych. W USA i Kanadzie trzymają go głównie pasjonaci. Może być jednak utrzymywany w dużych zbiornikach pokazowych, zbiornikach publicznych lub ogrodowych stawach z chłodną wodą. Popularny w badaniach ekologicznych i edukacyjnych. Catostomus commersonii pełni ważną funkcję w ekosystemie wodnym jako "czyściciel dna", pomagając w utrzymaniu czystości wód. Nazwa gatunkowa została nadana na cześć Philiberta Commersona – francuskiego przyrodnika z XVIII wieku.
Podobne gatunki: Catostomus catostomus (sucker długonosy) – bardziej wysmukła budowa ciała, zamieszkuje chłodniejsze, północne rejony; różnice widoczne głównie w proporcjach ciała i kształcie pyska.